Jongerenkamp in Oeganda

Van 13 tot en met 17 november 2023 organiseerde de Oegandese vakcentrale NOTU een jeugdkamp in Mukono, zo’n 25 kilometer ten westen van de hoofdstad Kampala, in de Grand Praclos Gardens. Bijna 350 jongeren kwamen bijeen, waaronder ook delegaties uit Kenia en Nederland. De Nederlandse delegatie bestond uit jongeren van FNV sectoren Handel en Bouwen & wonen, Young & United en medewerkers van Mondiaal. (tekst Astrid van Unen)

Achtergronden

In 2019 was de eerste editie van het jongerenkamp in Oeganda georganiseerd door de transportbond (Amalgamated Transport and General Workers Union). Circa 200 jongeren namen toen in Kampala deel aan een week met tal van activiteiten, waaronder ledenwerving.

Jongeren tussen de 18 en 35 jaar maken ongeveer 22,5% van de totale bevolking uit. Maar: 77% van de Oegandese bevolking is jonger dan 30 jaar. Van hen heeft ongeveer 4% geen formeel onderwijs genoten en 52% heeft hoogstens onvolledig basisonderwijs genoten. Slechts 25% heeft middelbaar onderwijs gevolgd. Het percentage ligt nog lager voor degenen die een beroepsopleiding hebben gevolgd en universitair zijn afgestudeerd. Deze cijfers geven een getrouw beeld van de werkloosheid onder jongeren in Oeganda, die formeel 6,6% bedraagt. Maar de meerderheid van de werkenden bevindt zich in de informele economie, die gekenmerkt wordt door onzeker en onfatsoenlijk werk met oneerlijk loon en andere vormen van ongelijkheid.

Oeganda heeft een jonge bevolking, maar dat vertaalt zich niet terug in het aantal leden (5% van de leden). Sinds 2019 zijn er wel stappen gemaakt, onder andere met de oprichting van een jongerencommissie binnen de NOTU, maar daarmee alleen krijg je nog geen nieuwe jonge leden binnen. Daarom organiseerde Mondiaal FNV de afgelopen twee jaar het ELSA-trainingsprogramma in Oeganda. Vakbondsleiders en vakbondstalent werkten er aan hun eigen leiderschapsstijl en hoe deze in te zetten om hun vakbonden te versterken. Dankzij het ELSA-programma leerden ze effectief te onderhandelen met werkgevers, hun vakbond beter te organiseren en financieel gezonder te maken en waardevolle allianties te sluiten. Ook op het jongerenkamp in 2023 waren ELSA-alumni nadrukkelijk aanwezig, klik hier als je meer over hun ervaringen met ELSA wilt weten. 

Voor een belangrijk deel zijn de uitdagingen waarmee Oegandese en Nederlandse jongeren te maken hebben vergelijkbaar: jongeren herkennen zich te weinig in vakbonden en hebben te weinig kennis van het werk en belang van vakbonden. Het uitwisselen van ervaringen en kennis is dan ook een belangrijk thema.

De uitvoerende organisatie van dit jongerenkamp was NOTU, die sinds 2015 partner is van Mondiaal FNV. De National Organisation of Trade Unions is de grootste vakcentrale van Oeganda, opgericht in 1973. Ze heeft op dit moment 35 lidbonden met een gezamenlijk ledenaantal van ruim 900.000 uit de formele en informele sector.

De financiering van dit kamp kwam uit een samenwerking tussen het FNV Solidariteitsfonds - een fonds voor internationale solidariteit vanuit FNV dat is opgebouwd uit de ledenbijdragen van FNV-leden, de Deense zusterorganisatie van Mondiaal DTDA en lokale bijdragen van NOTU en haar lidbonden. In deze solidariteitsprojecten spelen FNV (kader)leden, zoals in dit geval activisten van Young en United en jonge kaderleden uit de sectoren Handel en Bouwen & Wonen, een actieve rol in internationale vakbondsuitwisselingen met collega’s van over de grens. Dit om op internationale schaal van elkaar te leren, solidair naar elkaar te zijn en elkaar te steunen in vakbondsopbouw van onderop. Lees hier meer over het internationale werk door FNV-leden.

Structuren

Jongeren in Oeganda en Nederland zijn binnen de vakbonden verschillend georganiseerd. In Oeganda zijn jonge werknemers georganiseerd via de aangesloten vakbonden. Dit is volgens Barbara ook vastgelegd in de grondwet. De aangesloten bonden moeten namens NOTU een jongerencommissie kiezen met 9 leden. Deze commissie wordt democratisch gekozen door afgevaardigden van de 35 aangesloten organisaties en heeft een termijn van 5 jaar. De voorzitter en secretaris van de jeugdcommissie zijn lid van het dagelijks bestuur van NOTU en zitten ook in de Nationale Algemene Raad, die de besluitvormende organen van NOTU vormen. Het mandaat van de jongerencommissie is om de zorgen van jonge werknemers te verzamelen, te bespreken en door te geven aan het dagelijks bestuur van de NOTU, zodat er strategieën worden ontwikkeld om het welzijn van jongeren op de werkplek te verbeteren en ook om hun werving en actieve participatie te bevorderen, wat leidt tot vakbondslidmaatschap.

In Nederland worden jonge werknemers en studenten vertegenwoordigd door Young&United, en nog specifieker door het sectorbestuur. Deze bestuursleden hebben allemaal een portefeuille. De FNV-bestuurder Young & United is onder andere verantwoordelijk voor het sectorbestuur. Daarnaast vertegenwoordigt de FNV-bestuurder de belangen van studenten in de #nietmijnschuld campagne en in de campagne tegen de jeugdlonen.

De jongeren in FNV zijn vertegenwoordigd door 6 bestuursleden en 10 sectorraadleden. Allen zijn verkozen via verkiezingen (een keer per twee jaar). Y&U heeft ook één zetel in het Ledenparlement. Het mandaat van de bestuursleden is afhankelijk van de portefeuilles.

Kennismaking

Voor alle jongeren bleek het interessant te weten hoe jonge werknemers in de verschillende landen worden vertegenwoordigd. Op 4 december vond aan het eind van de dag een online meeting plaats tussen FNV-bestuurder Young & United Frank van Bennekom, Young & United-bestuurslid Aleksandra Zdanowska, Barbara Badaru van de Oegandese landbouwbond en Geofrey Musanje van de Oegandese vakbond voor de medische sector. De laatste twee zijn actief in het jongerencomité van de NOTU. Barbara focust zich onder andere op jongeren en klimaatverandering, Geofrey op werknemers met een handicap en promotie van gelijkheid.

Aleksandra vertegenwoordigt vooral studenten en jonge werknemers binnen Y&U. Ze is verantwoordelijk voor internationaal vakbondswerk, arbeidsmigratie en vrouwenrechten. Daarnaast is ze actief in het jongerencomité van de ETUC. Frank is FNV-bestuurder Y&U, daarnaast vertegenwoordigt hij de belangen van studenten in de #nietmijnschuld-campagne, evenals in de campagne tegen de jeugdlonen.

Kracht en zwaktes

De jongeren zijn zowel binnen de FNV als NOTU niet meer weg te denken. Als sterke punten van het Oegandese jongerencomité noemt Barbara de diversiteit van de jeugd, het potentieel van de organisatie en de onderling verbonden generatie. Geofrey stelt dat er een goede coördinatie en samenwerking is tussen de leden van de NOTU-jeugdcommissie. En dat ze een positieve houding van het ministerie van Gender, Arbeid en Sociale Ontwikkeling ervaren ten opzichte van de activiteiten van jonge werknemers. Zwakke punten zijn er ook: de commissie heeft geen budget voor jongerenactiviteiten, wat het zeer moeilijk maakt om te functioneren, er is een gebrek aan structuren voor jonge werknemers in de aangesloten vakbonden en ze kampen nog steeds met een laag ledenaantal van jonge werknemers bij de aangesloten bonden. Geofrey noemt nog het gebrek aan gerichte activiteiten voor speciale belangengroepen, met name mensen met een beperking.

Frank noemt zijn eigen kracht en zwakte: zijn enthousiasme is zowel zijn sterke als zijn zwakke punt. Hij doet dit werk met z’n hart en vindt door zijn enthousiasme ook alles oprecht goed en leuk om op te pakken. Dat is ook meteen een valkuil, want als je teveel doet, gaat het ten koste van de kwaliteit.

Resultaten

Dankzij de kracht van beide organisaties behalen ze ook successen. Barbara noemt de oprichting van een forum waar jongeren kunnen netwerken, leren en ideeën uitwisselen zoals tijdens het jeugdkamp. Verder noemt ze de grote mobilisatie van jonge werknemers (in vergelijking met de tijd voor het bestaan van de jongerencommissie), de communicatiestroom vanuit de vakcentrale naar de lidbonden en de herziening van het jeugdbeleid. Geofrey brengt de volgende punten naar voren: een verbeterde relatie tussen de jonge werknemers en de vakbondsleiders; trainingen aan jonge werknemers over leiderschapsvaardigheden, financiële kennis, geestelijke gezondheid en drugsmisbruik, de rol van jonge kaderleden, een verbeterde houding van de jonge werknemers ten opzichte van het lid worden van en deelnemen aan vakbondsactiviteiten en de opname van de belangen van jonge werknemers in de collectieve arbeidsovereenkomsten op de werkplekken.

Voor Y&U geldt het succesvol organiseren van stakingen, de afschaffing van het leenstelsel en de herinvoering van de basisbeurs in samenwerking met LSVB. Daarnaast waren er succesvolle acties voor riders (koeriers van Flink, Getir, of Thuisbezorgd).

Programma van het jeugdkamp

Het programma van het afgelopen jongerenkamp was divers met ochtendgym, lezingen en workshops (onder meer over de geschiedenis van de vakbeweging, het internationale vakbondswerk, digitale/innovatieve ledenwerving, leiderschap en financial literacy and savings), groepswerk (over arbeidswetgeving en digitale/innovatieve organising/campagnevoering, leiderschap), paneldiscussies over mentale gezondheid en klimaatverandering/just transition, het werk en de uitdagingen van jonge actieve kaderleden), 2 ledenwervingsacties op straat (met een muziekband voorop) en een schoonmaakactie op een centrale plaats in de stad. Ook werd er flink publiciteit gezocht via kranten, radio en tv. Het was helaas wel een erg regenachtige week.

Diverse aangesloten vakbonden speelden een actieve rol in de uitvoering van het jongerenkamp. Zo was de transportbond verantwoordelijk voor het vervoer, de artiestenbond voor de muziek en de medische bond voor de EHBO.

Ervaringen

Ze zeggen alle vier een bijzondere week te hebben ervaren tijdens het jongerenkamp in Mukono en veel van elkaar te hebben geleerd. Frank is vooral onder de indruk van de hoeveelheid jongeren die er aanwezig waren. Hoe kregen jullie dat voor elkaar, wilde hij weten. Volgens Barbara lag het initiatief bij de jongerencommissie van NOTU, alle leden benaderden zoveel mogelijk jongeren. Daarnaast werden alle algemeen-secretarissen van de lidbonden van NOTU benaderd. Ze moesten zelfs een wachtlijst aanleggen, want 400 deelnemers was de grens. Meer accommodatie was niet mogelijk.

De Oegandese vakbondscollega’s kijken tevreden terug op de week. Geofrey zegt dat in vergelijking met het vorige kamp dit jaar levendiger was, met meer activiteiten. Het hele plaatje was gewoon beter, zegt hij. Volgens Barbara was er nu meer interactie door onder meer paneldiscussies. Ze is dankbaar voor de bijdragen van verschillende leden van de FNV-delegatie die echte impact hadden op de deelnemers. Ze heeft gezien dat er meer ervaringsuitwisseling plaatsvond en vooral dat er samen veel plezier werd gemaakt.

Frank benadrukt dat het van essentieel belang is om ook plezier te maken, omdat vakbondswerk vaak serieus en (erg) stressvol is. Dat is op lange termijn niet vol te houden als je niet soms goed stilstaat bij hetgeen waarvoor je strijdt. Dat aspect hebben de Oegandese vakbonden beter begrepen dan de Nederlanders en dat werkte inspirerend. Ook Aleksandra was onder de indruk van alle vrolijkheid. Ze vindt dat zo’n jongerenkamp een leuke idee is en wil graag een soortgelijk event in Nederland organiseren voor jonge kaderleden binnen FNV. Met daarin een goede balans tussen serieuze thema’s en fun.

Mooiste herinnering

Barbara’s dierbaarste herinnering aan het afgelopen kamp waren de interactieve paneldiscussies over de verschillende onderwerpen, vooral geestelijke gezondheid, en het kampvuur. Geofrey was de leidende facilitator voor twee interessante onderwerpen: over geestelijke gezondheid en drugsmisbruik, en het werk van jonge actieve kadeleden in Oost-Afrika en Nederland. De twee sessies waren een mix van paneldiscussies, groepswerk en presentaties. Hij kon zijn vaardigheden oppoetsen door discussies tussen collega’s uit Oeganda, Kenia en Nederland (FNV) voor te zitten. Ook heeft hij zijn sociale netwerk verbreed. Hij behoort tot de medische sector, maar heeft nu veel nieuwe vrienden gemaakt uit andere sectoren en van de FNV. Hij schrijft dat hij trots is deel uit te maken van de groep in het jongerenkamp en de arbeidersbeweging in Oeganda, en hij verheugt zich nu al op het kamp volgend jaar. ‘Ik weet zeker dat het nog groter en beter zal zijn, met veel plezier, het delen van informatie en netwerken tussen de deelnemers uit verschillende delen van de wereld.’

Ook de Nederlanders kijken enthousiast terug op de week. Frank schrijft: ‘Zelf gaf ik een lezing over de grenzen van het toelaatbare. Wie bepaalt wat een vakbond kan doen? En waar ligt die grens? Hoe kun je ervoor zorgen dat die grens wordt opgezocht? Wetende dat deze grens constant verandert. Is deze grens anders als je digitaal actievoert? Wij hebben over deze vragen een hele levendige discussie gehad, waar ik met veel plezier aan terugdenk.’

Aleksandra was bij aankomst in de grote tent, aan het begin van de conferentie, onder de indruk van de energie van de aanwezigen. Er werd veel gezongen en gedanst. Ze vond het geweldig om te zien dat jongeren ook plezier hebben tijdens zo’n serieus vakbondssamenzijn. Ze schrijft: ‘Ik ben ook jaloers dat wij in de FNV niet voor elke bijeenkomst samen ‘Solidarity forever’ zingen. Ik vond het passievol om voor solidariteit te zingen en tegelijk handen vast te houden van mensen naast je en ritmisch mee te stampen.’