In Bhavnagar, India werken duizenden mensen dichtbij het grootste scheepskerkhof ter wereld. Verborgen in de straatjes bij scheepssloopwerven maken met name vrouwen de plastic scheepstouwen en elektronica die uit de schepen komen klaar voor hergebruik. SEWA is de eerste vakbond die de uitdaging is aangegaan met steun van Mondiaal FNV om deze vrouwen een stem te geven. “Ze dragen bij aan een circulaire economie”, zegt Minal, organizer van SEWA.
Tekst Marleen Laveraman / fotografie: Roderick Polak
Het is een uurtje of acht ’s ochtends. Langzaam maken de ochtendgeluiden van de potten en pannen en de geur van versgebakken chapati, plaats voor het lawaai van de fabriek. De plastic hakselaar ratelt oorverdovend en de geur van gesmolten plastic vindt zijn weg in de straatjes. Wonen en werken gebeurt hier direct naast elkaar en wat hier gebeurt is illegaal. Maar door de steekpenningen van de machtige plasticfabrikanten, kan de situatie toch blijven bestaan. “Zelfs in India is de situatie van de vrouwen die hier werken onbekend. Bij toeval kwamen wij dit op het spoor en wisten meteen: hier moeten we aan de slag. De werkomstandigheden zijn extreem slecht en er is niemand die iets voor deze vrouwen doet”, vertelt Minal.
Toen SEWA in 2011 voor het eerst het gebied bezocht, schrokken de organizers van wat zij aantroffen. Minal: “Veel vrouwen hebben ademhalingsproblemen door het stof van de ankertouwen, huidproblemen van de chemicaliën waarmee ze werken en de rook van het smeltende plastic slaat op hun longen”. Bovendien zijn er weinig voorzieningen: de vrouwen werken regelmatig direct onder de brandende zon. De temperaturen lopen in de zomermaanden op tot zo’n 45 graden. Maar de grootste uitdaging voor SEWA is dat de vrouwen in deze conservatieve gemeenschap erg teruggetrokken zijn en zich niet bewust zijn van het feit dat zij arbeider zijn. “We moesten eerste het vertrouwen zien te winnen, proberen een soort familieband op te bouwen”.
SEWA ging naar de huizen van de vrouwen, naar de werkplekken. Maar het winnen van het vertrouwen van deze vrouwen was niet makkelijk: “Zij zijn zo vaak teleurgesteld in het leven, dat neem je niet zomaar weg”, zegft Minal. Bovendien zijn de vrouwen niet gewend om zich uit te spreken. “We bleven hen vragen wat zíj denken dat er nodig is en legden uit wat SEWA daarin kan betekenen.” Stap voor stap wisten Minal en haar collega’s het vertrouwen van de vrouwen te winnen: inmiddels zijn 5.000 vrouwen lid van SEWA.
“Ons belangrijkste doel is in eerste instantie om deze vrouwen een stem te geven”, vertelt Minal, “van daaruit kunnen we verder werken.” SEWA biedt trainingen, waarmee de vrouwen bewust worden gemaakt van hun rechten als arbeider, maar ook over veiligheid op het werk. Doordat de vrouwen nu meer zelfvertrouwen hebben en samen sterk staan, zijn de eerste successen behaald. “Voor het eerst in twintig jaar hebben de vrouwen een loonsverhoging voor elkaar gekregen! Het is maar een klein beetje, maar het feit dat het gelukt is om te onderhandelen met de machtige plastic fabrikanten, is een enorm gewin".
Foto: Sewa-organiser in gesprek met de vrouwen
Die middag zit Minal een bijeenkomst van SEWA-leden voor. De vrouwen spreken hun ervaringen en meningen duidelijk uit: zij durven nu hun stem te laten horen. Hiermee is een belangrijk fundament voor verbetering van de situatie gelegd. Maar, er is nog een lange weg te gaan. De vrouwen willen als arbeider erkend worden door de overheid, zodat zij aanspraak kunnen maken op sociale regelingen, zoals een zorgverzekering. Daarnaast onderzoekt SEWA de mogelijkheden voor het vormen van een eigen coöperatie, waardoor de vrouwen niet meer afhankelijk zijn van de opkoper en een hogere opbrengst kunnen krijgen voor hun product. Tot slot gaat SEWA onderzoeken hoe het recycleproces efficiënter kan worden ingericht, zodat de kracht van de circulaire economie optimaal kan worden benut.
