Met werkgevers samenwerken: trainingen over sociale dialoog in Peru
Samen onderhandelen naar een win-win resultaat
Het zoeken van dialoog is zo slecht nog niet, ontdekten ze ook in Peru. Na de oprichting van een Peruaanse Stichting van de Arbeid, met steun van Mondiaal FNV en werkgeverszuster DECP, volgden trainingen in onderhandelen. Niet vanuit het doel om het grote gelijk te halen, maar juist om samen tot een bevredigend resultaat te komen. De win-win methode, in het Spaans ganar-ganar, is enthousiast ontvangen en heeft nu al geleid tot enkele successen.
“In Peru is nauwelijks een cultuur van dialoog en in het algemeen duren onderhandelingen erg lang”, vertelt Samuel Machacuay, consultant van Mondiaal FNV en coördinator van het trainingstraject. “Partners willen niet toegeven en het kost hen veel moeite om zich te verplaatsen in de ander. Informeel overleg (aan de ‘keukentafel’) bestaat hier niet. Bij de partners draait het om het publieke beeld, ze willen niet de indruk wekken dat ze te veel hebben toegegeven. De belangrijkste onderhandelaars in Peru zijn advocaten. Dat compliceert de onderhandelingen, want zij hebben het vooral over wetgeving.”
Enkele jaren geleden zijn, mede dankzij inspanningen van Mondiaal FNV en DECP, de Peruaanse vakbondskoepel CGTP en werkgeversorganisatie SNI tot de oprichting van een Stichting van de Arbeid gekomen. In die periode had Dirk Joosse van DECP al trainingen gegeven aan SNI in de win-win methode. De leden van de Stichting wilden dit verduurzamen. “In eerste instantie wilden we alleen trainers opleiden in win-win onderhandelingen”, zegt Machacuay. “Maar voor Peru was dit niet genoeg, we hebben ook goede adviseurs nodig. Dus besloten we de training twee componenten te geven.”
Goede samenwerking op lange termijn
Dirk Joosse van DECP legt uit: “In 2018 gaf ik een training aan een van de grootste exporteurs van groenten en fruit: het management en de vakbonden van Camposol, in het noorden van Peru. Ondertussen was mijn boek The Art of Negotiations (de kunst van het onderhandelen) al in het Spaans vertaald. Dat heb ik in mijn AWVN-tijd samen met Lars Doyer geschreven. Dit boek speelt ook een belangrijke rol in het traject waar we nu mee bezig zijn. Ook voor de certificering van de trainers.”
Martien Robertz kwam Joosse versterken toen het traject al was ingezet. “Het mooie in Peru is dat we een stuk sneller en verder lijken te komen, omdat de inbedding van het traject steeds beter vorm krijgt. Dankzij de Stichting van de Arbeid, de samenwerking met de bonden en het zicht op de langere termijn. Het gaat niet alleen maar om het opleiden van trainers die in het veld kunnen gaan werken. Het heeft juist echt te maken met op langere termijn goed samenwerken en betere cao’s af te sluiten, ten dienste van een goed functionerend bedrijf en een goed functionerend bedrijfsleven.”
Covid-19 en het vervolg
De groep cursisten was gemengd. Sommigen werkten bij bedrijven, anderen waren vakbondsleider. “Een interessante mix van voornamelijk jonge mensen”, zegt Machacuay. “Dat was ook de bedoeling, want zij zijn de toekomst.” De training bestond uit verschillende onderdelen. Het eerste deel bestond uit theoretische lessen. “Ik vertelde over wat adviseurs doen en DECP ging in op het onderhandelen.” In het tweede deel moesten de deelnemers zelf een trainingsmodule in advisering opzetten. Het derde deel bestond uit de praktijk: het zelf geven van een training.
Een inhoudelijk stevige cursus, die onder de vlag van de Peruaanse Stichting gegeven werd. Maar toen kwam plotseling Covid-19, het virus dat de hele wereld platlegde. De inleidende cursus konden Joosse en Robertz nog live in de Peruaanse hoofdstad Lima geven maar daarna werd vliegen uit den boze.
Astrid Kaag, beleidsadviseur van Mondiaal FNV, was op de achtergrond betrokken bij de training. “Ik dacht na de corona-uitbraak wel: oh jee, wat nu?! Samen met Dirk, Martien en Samuel hebben we online het vervolg van de training besproken. Toen bleek dat het merendeel van de deelnemers echt door wilde en veel wilde samenwerken in die mix van achtergronden. Ze hadden ook gewoon doorgewerkt en van alles ontwikkeld. Dat was echt fantastisch.”
Tijdens rollenspellen in beide schoenen
“We hadden een groot probleem met de komst van Covid-19”, zegt ook Machacuay. “De training was opgezet om in een klassensituatie te geven. Toen de lockdown kwam, dachten we dat we de training niet konden afmaken. We hebben de deelnemers gevraagd of ze wilden doorgaan op digitale wijze. Dat wilden ze, maar we moesten het programma toen helemaal aanpassen. We hadden wel lesmateriaal, maar niet gedigitaliseerd. Als je samen in een klas zit, heb je contact met elkaar en is de communicatie breder en directer. Virtueel lesgeven is anders, daar heb je meer verrijkend materiaal voor nodig, zoals filmpjes en andere vormen die tot interactie leiden. Dat bleek ontzettend veel werk, met veel groepsopdrachten. Maar het is ons gelukt. Iedereen heeft hier aan meegewerkt, inclusief de deelnemers.”
De 20-jarige Dariana Jiménez Díaz van het onderwijsinstituut Centro de Altos Estudios de Negocios y Economía was een van de deelnemers aan werkgeverszijde. Ze kende de onderhandelingsmethode niet maar vond het interessant om met nieuwe sectoren in aanraking te komen. “Voor mij is de situatie van werknemers onbekend. Ik vond het interessant om tijdens rollenspellen in beide schoenen te staan.”
Het leukst van de training vond ze de interactieve video waarbij de kijkers tot een synthese konden komen. “Het ging over een broer en zus die allebei de laatst overgebleven mandarijn wilden. Vervolgens ontstonden er verschillende scenario’s. Ze kregen ruzie, wat vervelend was. Een van beide kreeg de mandarijn, waardoor de ander verlies voelt. Of er werd doorgepraat: wat wil je met die mandarijn? Toen bleek dat de een de schil wilde hebben om in een cake te doen en de ander het sap om te drinken. Die ruzie was dus niet nodig. Daaruit heb ik geleerd dat als er een conflict dreigt, je moet blijven communiceren en doorvragen naar het waarom. Dit kom je in het dagelijks leven ook tegen.”
Verhouding met werkgever verbeterd
De 34-jarige Jhimy Lázaro van de nationale vakbondsfederatie FNT-CGTP-ABA behoorde tot de werknemersdelegatie tijdens de training. Van win-win onderhandelingen had hij weleens gehoord, maar daar geloofde hij niet in. “Ik werk al meer dan 13 jaar bij Mondelēz International, een multinational die chocolade (onder andere Côte d’Or) en koekjes (waaronder LU) maakt. Mondelēz wilde wel op deze manier onderhandelen, maar wij kenden die strategie niet en geloofden er ook niet in. Binnen de Peruaanse vakbeweging hebben we een ouderwetse manier van onderhandelen. Je vraagt iets, je krijgt het niet, en de situatie verhardt zich. Zo deden wij dat ook.”
Tijdens de training deed hij dan ook een bijzondere ontdekking. “Ik wist niet dat je met een dialoog zo ver kon komen. Doordat we rollenspellen moesten doen, en in elkaars huid kruipen, zag ik plotseling de dilemma’s van de andere partij. Dat was ook erg leuk.” Díaz vult aan: “De rollenspellen werden opgenomen, zodat we ze later konden terugzien. Dan zag je bijvoorbeeld dat iemand z’n stem verhief, alsof hij de confrontatie zocht, terwijl hij dat niet zo bedoelde. Dat was leerzaam.” Lázaro ontdekte al vrij snel de voordelen. “Vanaf het moment dat we begonnen met de training is de verhouding met de werkgever al verbeterd. Bepaalde zaken zullen blijven schuren, maar we kunnen op deze manier beter tot een oplossing komen.”
De stof was goed verwerkt
Het programma begon in november 2019 en zou in april dit jaar eindigen. Maar door Covid-19 ontstond er vertraging waardoor uiteindelijk op 22 november de certificaten werden uitgereikt. “De training was heel arbeidsintensief, maar de deelnemers waren ontzettend gemotiveerd”, vertelt Machacuay. “We zijn met 21 cursisten begonnen en 18 hebben het helemaal afgemaakt. Ze hebben allemaal energie gestoken in het maken van de modules. Er waren mensen die in ploegendiensten werkten en door Covid-19 ineens 12 uur in plaats van 8 uur per dag werkten. Zij wilden soms ’s morgens, dan weer ’s avonds aansluiten. Het was vaak zoeken naar de beste tijd, maar er was veel begrip voor elkaar. We hebben vaak op zaterdag en zondag doorgewerkt aan de training. Nu ligt er materiaal van hele hoge kwaliteit, en het is van iedereen.”
De uitreiking van de certificaten verliep online. Joosse, Robertz en Kaag waren erbij. De deelnemers konden toen nog hun laatste vragen stellen aan de DECP’ers. “Wat wij aan signalen kregen was heel bijzonder”, zegt Joosse. “De vragen die zij stelden waren heel goed, we merkten dat ze de stof erg goed verwerkt hadden. Ze zijn heel goed bezig geweest met elkaar. In februari zagen we al dat ze gretig waren om te leren en dat hebben ze duidelijk voortgezet.”
Doorgaan met het geven van trainingen
De bedoeling is dat de opgeleide trainers hun kennis gaan overdragen aan nieuwe cao-delegaties van werkgevers en werknemers. Ook zullen ze adviseren tijdens cao-trajecten. Onder hoede van de Stichting kunnen zij worden ingehuurd, zodat training en advies betaalde diensten worden. Joosse en Robertz zullen na coronatijd nog naar Lima vliegen om de groep van nieuwe impulsen te voorzien. “Opfrissing en verdieping is een must”, zegt Joosse.
Díaz denkt dat er voor de inmiddels gecertificeerde deelnemers een grote uitdaging ligt, “want Peru bevindt zich in een complexe situatie. Wij moeten vooral doorgaan met het geven van trainingen en hiervoor reclame maken. We hebben al trainingen gegeven aan vakbonden en werkgevers. Daarvan hebben we al veel geleerd, want in de praktijk krijg je de meeste ervaring zodat we professioneel werk kunnen leveren.” Als vakbondsleider van de FNT-CGTP-ABA heeft Lázaro veel te maken met vakbonden die jaarlijks collectieve onderhandelingen moeten voeren. “Ik kan hen nu trainen en adviseren in de win-win-aanpak en daar verheug ik me op.”
Sustainable Development Goals
De trainingen zijn een goed voorbeeld van hoe we werken aan de Sustainable Development Goals:
Interviews door Astrid van Unen
