FNV’s Vakbondsrechtenprijs voor Filipijnse vakbondsvrouw

“We huldigen France Castro vandaag voor haar strijd in de Filipijnen, voor de rechten van docenten en haar inzet om hen te verenigen in een vakbond.” Met die woorden reikt FNV-voorzitter Han Busker op vrijdag 11 oktober de Febe Elizabeth Velásquez vakbondsrechtenprijs 2019 uit. Aan een veelzijdige vrouw die in een land actief is dat tot de top 10 van de gevaarlijkste landen voor werkers en vakbondsleden behoort.

“Ook de ITUC meldt dat in de Filipijnen niet de basisrechten voor vakbonden worden erkend: het recht om je te organiseren en gezamenlijk te onderhandelen, het recht om beschermd te worden tegen kinderarbeid, discriminatie en dwangarbeid”, vervolgt Busker. “In deze context van geweld en de onderdrukking van burgerlijke vrijheden hebben vakbondslieden te maken met bedreiging en intimidatie van zowel de staat als van bedrijven. En ondanks dat zijn er dappere mensen die opstaan en strijden voor democratie en mensenrechten. France Castro is een van die dappere mensen die opstaat voor democratie en werknemersrechten.”

Erkenning

Lerares, parlementariër en vakbondsbestuurder van de Filipijnse onderwijsbond Alliance of Concerned Teachers (ACT). Dat allemaal is France Castro (1966) die de prijs, een cheque van 5000 euro en een bronzen kunstwerk in de vorm van een pit, zichtbaar geroerd in ontvangst neemt. “Ik kan u nooit genoeg bedanken voor deze erkenning, een bevestiging dat onze politieke lijn de juiste is”, zegt ze in FNV’s Ledenparlement, waar de prijsuitreiking plaatsvindt. “Sterker dan ooit moet deze erkenning dienen als inspiratie voor ons binnen de vakbeweging, als we de uitdagingen van het gezamenlijk streven naar verandering in het Filipijnse onderwijssysteem, het oplossen van het kwaad in de samenleving en de positieve transformatie in de levens van het Filipijnse volk aan willen gaan.”

‘Als rebel gezien’

Na de uitreiking neemt Castro even tijd om een aantal vragen te beantwoorden, op haar eigen bedachtzame manier. “Alle vakbonden in de Filipijnen liggen onder vuur”, zei ze op de vraag wat de belangrijkste problemen voor vakbondsmensen in haar land zijn. “Leden worden geïntimideerd. De politie gedraagt zich antivakbond en verzamelt namen van leden, waarmee ze een signaal afgeven: we houden jullie in de gaten. Ons recht om invloed uit te oefenen op onze regering en het recht op vrijheid van meningsuiting is ook voor onze vakbonden beperkt. Het recht op collectief onderhandelen ligt onder vuur. De wet biedt geen mogelijkheid om over lonen te onderhandelen. Als vakbondsmens word je al snel als rebel gezien.”

Eigenlijk, zegt Castro, is ons hele recht om te leven ingeperkt. “Vakbondsleiders ervaren mishandeling, bedreigingen en intimidatie. Het verzamelen van onze gegevens en het surveilleren voor onze huizen hebben invloed op onze privacy, want ook onze kinderen worden hierdoor geraakt. Een van onze leden kreeg een brief thuis, waarin al zijn gegevens stonden. Een indirecte waarschuwing: we houden je in de gaten. Hij heeft aangifte bij de politie gedaan. Daarna hebben we een persconferentie gegeven, om dit incident openbaar te maken.”

Sinds februari 2019 voert ACT samen met de internationale sectorbond Education International campagne om elk incident tegen vakbondsbestuurders bij te houden, aangifte te doen en openbaar te maken. “De politie doet niets”, antwoordt Castro enigszins cynisch op de vraag of dit al iets heeft opgeleverd. “Zij hebben een negatieve houding naar vakbondsmensen. Als ik een publiek optreden heb, zorg ik voor een buddy en bewaking; de geheime politie volgt me altijd.”

Gunstige tijd voor protesten

Hoe ziet u de toekomst van uw land? “Ik ben een positief ingesteld mens”, zegt Castro. “Ik beschouw altijd alles als een uitdaging. Ik hoop dat de eenheid in de vakbond bewaard blijft. In het algemeen zie ik een zonnige toekomst voor onze vakbond en onze mensen. We zullen doorgaan met de strijd, maar ik weet dat we een keer gaan overwinnen.” In haar toespraak voor het Ledenparlement refereerde Castro aan de Marcos-tijd, die net zo bar en boos was. Denkt ze dat de Filipijnen in staat zijn om het tirannieke Duterte-regime te verjagen, zoals ze destijds Marcos en consorten hebben verjaagd? “Ja, dat is mogelijk!”, antwoordt ze meteen. “We horen de commentaren van mensen die voorheen nog Duterte steunden. Zij denken nu anders.”

Het land verkeert in een economische crisis, altijd gunstig om protesten te voeden, denkt Castro. “Duterte beloofde extra salaris. Dat is niet gebeurd. Hij beloofde de voortdurende verkeerschaos te beslechten. Is niet gebeurd. Wel heeft hij de belastingen verhoogd, de sociale zekerheden ingeperkt en daklozen die huizen waren beloofd, in de steek gelaten. Toen Duterte in 2017 aantrad, heeft hij wel onmiddellijk de salarissen van politiemensen en militairen verhoogd. Ik weet dat een opstand tegen dit regime mogelijk is. Daarvoor zijn de huidige leefomstandigheden slecht genoeg.”

Verzonnen aanklachten

Castro is actief lid van ASEAN Parliamentarians for Human Rights, Association of Women Legislators Foundation en Philippine Legislators 'Committee on Population and Development. Als een fervent mensenrechtenverdediger had ze deelgenomen aan verschillende humanitaire, onderzoeks- en solidariteitsmissies in gemilitariseerde gebieden op de Filipijnen om gemelde gevallen van mensenrechtenschendingen en humanitaire crises met andere sectoren zoals kerkmensen bij te wonen. In november 2018 werd ze gearresteerd tijdens deelname aan een humanitaire missie ter ondersteuning van inheemse gemeenschapsscholen Lumad in Talaingod, provincie Mindanao. Castro en andere mensenrechtenactivisten werden vastgehouden op verzonnen beschuldigingen van ontvoering, mensenhandel en misbruik van kinderen.

De rechter zag geen heil in de aanklachten en sprak hen op bijna alle punten vrij. Alleen de aanklacht van ‘kindermisbruik’ hield hij nog aan. Hoe denkt zij dat deze rechtszaak gaat aflopen? “Ik was zo blij dat de rechter zijn gezonde verstand gebruikte! En het lijkt erop dat hij ook de laatste aanklacht zal laten vallen. Maar vorige week heeft de politie een nieuwe aanklacht geformuleerd in het kader van kindermisbruik. Het gaat hier om dezelfde zaak.” Gelaten: “We zullen zien.”

Erkenning vakbondsrechtenprijs

Castro benadrukt dat zij, maar ook haar vakbond ACT blij zijn met de internationale solidariteit die ze al enige tijd ontvangen. “Dit helpt ons door te gaan met onze strijd voor vakbondsrechten en een beter leven voor de Filipinos. De Verenigde Naties, de ILO en de Interparliamentary Union (IPU) helpen ons ook in deze strijd. Als lid van het Filipijnse parlement zal ik om erkenning van de Febe Elizabeth Velásquez vakbondsrechtenprijs vragen, zodat die wordt opgenomen in mijn CV en wordt vermeld op de website van het parlement.”

Vakbondsvrouwen dienen gesteund te worden door hun familie, stelt Castro. “Dat is belangrijk, omdat deze vrouwen 2 lasten moeten dragen: het feit dat ze vrouw zijn en dat ze vakbondsleider zijn. Ik ben al half mijn leven activiste. Mijn ouders steunen mij, zij zorgden altijd voor mijn 2 zoons. Ook mijn man is vakbondsactivist. Nu zijn onze zoons volwassen en begrijpen zij ons beter. Hopelijk zijn we een inspiratie voor de volgende generatie.”

Verslag en interview: Astrid van Unen

Fotografie: Rebke Klokke

Utrecht, 11 oktober 2019