Helft ambtenaren wil meer transparantie, een deel vreest toename informeel circuit

Bijna de helft van de ambtenaren is voor meer openheid naar burgers over de wijze waarop besluitvorming tot stand komt. Maar bijna een derde van alle ambtenaren waarschuwt dat de kans groot is op een grijs, informeel circuit als alle stukken actief openbaar worden gemaakt. Dat blijkt uit een onderzoek van Binnenlands Bestuur en FNV Overheid onder 3.412 leden van FNV Overheid.

Mieke van Vliet, bestuurder FNV Overheid: ‘Het kabinet wil breken met de zogeheten Rutte-doctrine, waardoor nu alle stukken die leiden tot een kabinetsbesluit openbaar worden. We vinden dat een goede zaak, maar als de politiek en hogere ambtenaren niet accepteren dat er dan stukken openbaar worden die hen niet welgezind zijn, dan ontstaat er een grijs circuit met informatie.’

Rem erop

Uit het onderzoek komt namelijk naar voren dat bijna een kwart van de ambtenaren zich niet meer vrij voelt om allerlei ideeën op papier te zetten als alles openbaar wordt. Van Vliet: ‘Ze verwachten dat ze dan meer telefonisch zullen doen of informeel, als ook e-mails, kladjes op post-its en whatsappjes openbaar gemaakt moeten worden.’ Ook komt uit het onderzoek naar voren dat ambtenaren die transparantie hoog op de agenda hebben staan minder kans maken op promotie.

Angst voor represailles

Zowel voor- als tegenstanders waarschuwen voor risico’s als alle stukken openbaar worden. Ze vinden dat de anonimiteit van ambtenaren gewaarborgd moet worden. Ambtenaren kunnen nu hun adviezen, maar ook bedenkingen vrijuit op papier zetten zonder dat dit intern en extern volledig openbaar wordt. FNV vice-voorzitter Kitty Jong: 'Al eerder brachten wij naar buiten dat de angstcultuur onder ambtenaren groot is. En dat er te weinig gebruik is gemaakt van hun deskundigheid. Dat wreekt zich nu. Werknemers voelen zich geremd uit angst voor represailles op het werk. Zij zijn bang dat hen de mond wordt gesnoerd of dat zij promotie kunnen vergeten. Ook aan dit onderdeel van de doctrine moet een einde komen.’

Cultuuromslag

FNV Overheid adviseert om nieuwe wet- en regelgeving te laten voorbereiden door multidisciplinaire teams, waarin óók de werkvloer is vertegenwoordigd. 

Verschil tussen overheden

Rijksambtenaren vrezen vooral het ontstaan van een grijs circuit, maar van alle ondervraagde ambtenaren zijn zij wel de grootste voorstander van meer openheid. 51% van hen is voor, terwijl onder ambtenaren bij de provincie nog geen één op de drie meer openheid ziet zitten.

Verantwoording onderzoek

Het online onderzoek is een samenwerking tussen Binnenlands Bestuur en FNV Overheid. Het is uitgezet onder de leden van FNV Overheid die werken bij het rijk, gemeenten, provincies en waterschappen. Het onderzoek liep van 26 januari tot 2 februari en 3.412 ambtenaren vulden de vragenlijst in. De respons onder ambtenaren bij provincies en waterschappen was vrij laag.

Op de site van Binnenlands Bestuur staat een uitgebreider artikel over het onderzoek.