Opinie: Tijd voor een menselijke Wmo
Kim Baudewijns
Vakbond FNV zet zich onvermoeibaar in voor de rechten van thuisondersteuners (huishoudelijke hulpen), mantelzorgers en cliënten binnen de Wmo, maar veel van de problemen die we tegenkomen zijn hardnekkig. De Wmo is de Wet maatschappelijke ondersteuning, uitgevoerd door gemeenten.
Aanbesteden veroorzaakt onzekerheid
Net als de meeste gemeenten in Nederland, gaan veel gemeenten in Brabant en Limburg er vanuit dat ze wettelijk worden gedwongen om de Wmo-diensten, met name de thuisondersteuning, aan te besteden. Dit is niet het geval, er zijn verschillende andere mogelijkheden voor gemeenten. Dat er toch steeds opnieuw wordt aanbesteed, zorgt voor voortdurende onzekerheid bij zowel thuisondersteuners als cliënten.
Het risico dat thuisondersteuners en cliënten bij iedere aanbesteding van zorgaanbieder moeten wisselen, veroorzaakt een gevoel van onzekerheid en onveiligheid bij thuisondersteuners. Het maakt voor hen de sector onaantrekkelijk om in te blijven werken. Ook veroorzaakt het onrust en stress bij ouderen, mensen met een beperking en hun mantelzorgers, die juist gebaat zijn bij continuïteit en vertrouwde gezichten.
Financiën
Bezuinigen vanuit het verleden op de Wmo hebben veel gemeenten aangezet te het betalen van té lagen tarieven voor de thuisondersteuning. Terwijl het betalen van een reële prijs wettelijk vast ligt, blijkt in de praktijk ‘reëel’ een begrip te zijn dat té breed kan worden geïnterpreteerd. Daar waar tarieven te laag liggen, komen zorgaanbieders in de problemen. Met opnieuw gevolgen voor thuisondersteuners en cliënten.
Ook hebben de bezuinigingen geleid tot het steeds krapper indiceren van de thuisondersteuning, waardoor de medewerkers méér huishoudelijke klussen moeten doen in mínder tijd. De fysieke belasting gaat omhoog, waardoor ziekteverzuim toeneemt in een toch al krappe arbeidsmarkt. Tegelijkertijd is er minder tijd voor persoonlijke aandacht voor de client, voor het vroeg signaleren van problemen en krijgt de client vaak niet de ondersteuning die nodig is.
Mantelzorgers onder druk
Mantelzorgers vormen een onmisbare schakel in de zorgketen, maar ze worden stelselmatig overbelast. Door het steeds verder verschalen van zorg en het verschuiven van verantwoordelijkheden naar de informele zorg, worden mantelzorgers geconfronteerd met steeds meer taken.
Veel mantelzorgers gaan minder werken om de mantelzorg te kunnen verlenen, met de bijbehorende financiële gevolgen voor hen persoonlijk. Maar ook maatschappelijk heeft dat gevolgen. Deze mantelzorgers zijn ook op de arbeidsmarkt hard nodig. En veel mantelzorgers werken in de zorg.
Wat moet er veranderen?
De menselijke maat moet terug. Dat kan door een aantal belangrijke verbeterpunten:
- Stop met aanbesteden. Ga serieus kijken naar de andere mogelijkheden die er zijn.
- Hanteer écht reële tarieven. Gebaseerd op gegevens uit de praktijk.
- Ga anders indiceren. Hier is goedkoop echt duurkoop.
- Maak werk van eerlijke arbeidsvoorwaarden. Thuisondersteuners verdienen een eerlijke beloning. Dit verlaagt de armoede onder deze groep werkenden, maar voorkomt ook dat medewerkers het beroep verlaten.
- Aandacht voor mantelzorgers. Er moet meer geïnvesteerd worden in respijtzorg en andere vormen van ontlasting voor mantelzorgers, net als voor betaalde (vervangende) mantelzorg. Ook moet er niet te gemakkelijk naar de mantelzorger worden gewezen voor het compenseren voor het tekort aan (Wmo)zorg.
- Betrek de thuisondersteuners en cliënten bij het beleid. Zij zijn de experts op het gebied van thuisondersteuning en weten wat er écht nodig is.
De menselijke maat terug in de Wmo
Het is tijd dat gemeenten in Brabant en Limburg, samen met de FNV, zorgaanbieders en andere betrokken partijen, de menselijke maat terugbrengen in de Wmo. Zorg is geen product dat je tegen de laagste prijs kunt inkopen. Het gaat om mensen – kwetsbare cliënten die rekenen op een veilige en stabiele omgeving, en thuisondersteuners die met passie hun werk doen, maar daarvoor wel de juiste waardering en een stabiele werkverhouding verdienen.
De FNV moet blijven hameren op deze boodschap en tegelijkertijd samenwerken met partijen die hier net zo over denken. Alleen dan kunnen we zorgen voor een Wmo die recht doet aan iedereen – cliënten, mantelzorgers én thuisondersteuners.
Het is een kwestie van prioriteiten. Laten we kiezen voor een Wmo-systeem dat mensen vooropstelt, in plaats van de begroting en regels.
Kim Baudewijns is bestuurder van vakbond FNV in de regio Zuidoost Nederland
