De oprichting van het netwerk International Palm Oil Workers United doet de harten van palmoliewerkers in Indonesië en Colombia sneller kloppen. De nood is hoog, evenals de verwachtingen. De Colombiaanse vakbondsleider Raul Patiño Nuñez zegt: “Door samen te werken, kunnen we bij conflicten gezamenlijk druk uitoefenen en daarmee sneller oplossingen krijgen.”
Raul Patiño Nuñez (52) is het type ruwe bolster, blanke pit. Een intelligente man, die zich kwetsbaar durft op te stellen. Hij is vakbondsleider, nationaal voorzitter van Sintraproaceites, een nationale sectorale vakbond die werkers in de palmolie in Colombia organiseert. Hij werkt 20 jaar bij het bedrijf Indupalma ltda. in San Alberto, waar hij werkt als operator van onderzoek en ontwikkeling van de afdeling agronomie.
Zijn vakbond is al meer dan 55 jaar actief binnen het bedrijf. “We hebben een cao die bekend staat als de beste in de palmoliesector in Colombia. Helaas wordt niet alles uitgevoerd. De afgelopen tien jaar faalt het bedrijf om afspraken en verplichtingen die afgesproken zijn met de vakbond na te komen, met als argument een fictieve economische crisis in het bedrijf Indupalma ltda. In 2019 verklaarde het zichzelf 'vrijwillig' failliet. Dat is een legale constructie om het bedrijf te ontbinden en te sluiten.” Vijfhonderd werkers die een contract voor onbepaalde tijd bij het bedrijf hadden werden op straat gezet, waardoor de vakbond driehonderd leden verloor. Er zijn nu nog amper veertig leden.
“Alles verandert, de bedrijven ontwikkelen door maar de werkers blijven steken. Terwijl de bedrijven economisch elke dag sterker worden, gaan de arbeiders daarentegen achteruit en verliezen ze steeds meer voordelen en garanties. Bedrijven hebben nieuwe contractvormen ontworpen voor uitbesteed werk, die schadelijk zijn voor de werkers. We willen voor hen dezelfde rechten als degenen in vaste dienst.”
Het gebrek aan naleving merken werkers vooral in de lonen, de werkzekerheid en de veiligheid op de werkvloer. “Het bedrijf vindt: als het werk maar gedaan wordt en het lijkt de gezondheid en het welzijn van de werkers niet belangrijk te vinden. Het maakt de werkgever niet uit of werkers worden blootgesteld aan giftige stoffen. Beroepsgerelateerde ziektes zijn hier gebruikelijker dan wat blijkt uit de statistieken van overheidsinstanties. Ik ken collega's die medische aandoeningen hebben als gevolg van het werk dat ze deden terwijl ze voor het bedrijf werkten. Sommigen van hen werden ziek nadat ze met pensioen waren gegaan.”
De vakbond en de werkgever ontmoeten elkaar op twee niveaus. “De ene plek is voor kleinere problemen, waar we met het middenmanagement over kunnen praten. Daarboven zit een overleg voor grote, essentiële problemen tussen de werkgever en het vakbondsbestuur. Daar ben ik zelf bij betrokken.”
De relatie met de directie is vrij soepel, zegt Raul. “Maar tegelijkertijd constateren we dat er te weinig gebeurt. We maken mooie afspraken, maar de schoen wringt bij de uitvoering; beloftes worden gedeeltelijk nagekomen. We hebben ook weleens een dialoog verbroken, nadat een collega was ontslagen of nadat er disciplinaire maatregelen waren opgelegd. Maar toch beschouwen we deze overleggen positief, omdat het soms mogelijk is om beslissingen van het middenkader en het algemeen management zelf terug te draaien.
De impact van het vakbondswerk is zeer groot, benadrukt Raul. “Vakbondsleiders zijn de schietschijf van de paramilitairen. Ook worden ze gestigmatiseerd door dezelfde maatschappij. Mensen denken dat wij bedrijven kapot willen maken, ze zijn bang hun werk te verliezen. Daarom zien ze ons als een ziekte. Ik heb zelf doodsbedreigingen ontvangen vanwege mijn vakbondsactiviteiten.”
De bedreigingen in deze regio van het land zijn de moeite waard om goed op te letten, aangezien in de jaren tachtig tot begin jaren 2000 216 leden van mijn vakbond werden vermoord; de meesten moorden werden gepleegd door paramilitairen van de (AUC) "United Self-Defense Forces of Colombia". De JEP, de “Special Jurisdiction for Peace” onderzoekt momenteel de mate van verantwoordelijkheid die de palmoliezakenlieden hadden door te handelen of na te laten bij deze selectieve moorden.
“Vanwege doodsbedreigingen moest een aantal vakbondsleiders van Sintraproaceites in ballingschap gaan in het buitenland en onlangs moest compañero Neil Bolaño van Sintraproaceites, door het "Mexico"-gat naar de Verenigde Staten omdat hij bedreigd werd.
Een aantal leiders van Sintrapoaceites zoals Neil Bolaño Campos , Arsenio Espitia Cuevas en ik kregen ook beschuldigingen en bedreigingen vanwege onze inzet om het outsourcingsmodel van Induapalma ltda. te ontmantelen, omdat dit model werkers al 20 jaar onderdrukt en uitbuit, en onze steun aan de geoutsourcete werkers om zich te organiseren en uit de uitbuiting te komen.”
Veel leiders moeten zich terugtrekken uit de vakbondsstrijd onder druk van hun eigen families. Mijn vrouw is advocaat van beroep en ze steunt me onvoorwaardelijk in mijn werk en in de meeste van mijn beslissingen, hoewel ze me soms ook ondervraagt met vragen als: ‘waarom riskeer je jouw leven zo voor deze zaak?” De grootste motivatie is om een erfenis na te laten voor onze kinderen en dat ze betere werk- en leefomstandigheden hebben in de niet al te verre toekomst. Ik moest mijn dochter naar familie in Spanje sturen, om haar te beschermen tijdens een gespannen situatie tussen de vakbond en de werkgevers.
En toch gaat Raul door. Hij vertelt uitgebreid over zijn jeugd op de plantage van INDUPALMA LTDA. waar ook zijn vader vroeger werkte. In een tijd dat de vakbeweging al sterk van zich liet horen. “Daar is het zaadje geplant. De vakbeweging zit in mijn dna. Ik doe dit ook voor mijn voorgangers die zijn vermoord. De impact is groot, maar je kunt niet anders dan doorgaan’.
Het is niet dat hij niet bang is, zegt hij. “"Een paar jaar geleden werd de vader van een schoolvriendin, die een werknemer was bij INDUPALMA LTDA, vermoord. Op de dag van de uitvaart zat ze buiten het etablissement vanwege de krappe ruimte en ik liep op dat moment daar. Ik keek opzij naar het uitvaartcentrum en zag mijn schoolvriendin zitten met een gezicht van pijn en lijden, maar ik moest doen alsof ik het niet zag. Met mijn blik vooruit liep ik door, vanwege de angst en terreur die er was in de regio waar de paramilitaire groeperingen het verboden hadden om de familie naar de wake en uitvaartdiensten te ontmoeten. Ik had niet de moed om contact op te nemen en mijn steun aan mijn vriendin te betuigen op een moment dat ze die het meest nodig had. Tot vandaag vreet die situatie aan me.
Ook over de ongelijkheid tussen werkers heeft Raul een schrijnend verhaal. "Ongeveer vijf jaar geleden bood het bedrijf INDUPLAMA LTDA. de directe werkers een kerstlunch aan. De tafels waren gedekt, versierd en vol met lekker eten. Naast ons, gescheiden door een hek, zaten de uitbestede werkers. Ze keken ons aan en mochten niet aan onze tafel zitten omdat ze geen contract hadden zoals wij. Dat verschil en die ongelijkheid zouden niet mogen bestaan in een bedrijf. Zij zouden dezelfde rechten moeten hebben als wij". De arbeiders besloten zich te organiseren in een vakbond en hun rechten op te eisen, waardoor ze verschillende rechten wonnen die ze voordien niet hadden.
Van het netwerk International Palm Oil Workers United heeft hij nogal wat verwachtingen. “Al vroeg hoopte ik op zo’n alliantie, maar werd ik vooral gezien als dromer. Vakbondscollega’s noemen mij minister van Buitenlandse Zaken, omdat ik altijd al internationaal denk. Toen we werden benaderd door FNV-consulent Patricio Sambonino, zei ik meteen: "Ja... Dit is waar we lang geleden naar op zoek waren, een internationale alliantie." Maar hij wist niet dat het zo groot zou worden, en is blij dat ook Indonesië en Afrika in deze alliantie zitten. “Door samen te werken, kunnen we bij conflicten gezamenlijk druk uitoefenen en daarmee sneller oplossingen krijgen. Daarom is het belangrijk de hele keten te verbinden.”
Interview: Astrid van Unen