Colombiaanse vakbonden richten observatorium op voor eerlijke energietransitie

De klimaatcrisis treft ons allemaal, ook Colombia. En juist in dit land van kolen en olie zetten de vakbonden hun schouders onder een eerlijke energietransitie, vertelt Patricio Sambonino, consulent voor Mondiaal FNV. Met de oprichting van het Just Transition Onderzoek Observatorium, dat Mondiaal FNV mede mogelijk maakt, willen de werknemers goede voorstellen aan de regering doen, die de aarde niet vervuilen en ook nog nieuwe banen creëren.

Patricio Sambonino

Mijnwerkers op straat gezet

Nederland is een grote afnemer van Colombiaanse kolen. Sterker nog, Nederland is mede-eigenaar van de kolenmijn Cerrejón, vertelt Patricio Sambonino, consulent van Mondiaal FNV in Colombia.

40 procent van onze steenkolen komt uit Colombia. Nu de regering enkele jaren geleden heeft aangekondigd het inzetten van steenkool voor energie te gaan afbouwen, loopt de export in Colombia merkbaar terug. Enige kolenmijnen hebben hun deuren al moeten sluiten, waardoor grote groepen mijnwerkers op straat zijn gezet.

Vakbonden worden tegengewerkt

De vorige Colombiaanse regering was wel bezig met de nodige energietransitie, maar liet vooral multinationals ‘duurzame’ energieprojecten uitvoeren. Met als gevolg dat er nog steeds sprake is van uitbuiting en slechte arbeidsomstandigheden, en er bovendien lokale bevolking verdreven wordt. Daarnaast is het in Colombia extreem moeilijk voor vakbonden om in dialoog te treden met de overheid en/of bedrijven. Ze staan er vaak niet voor open voor en ook de dialoog wordt tegengewerkt.

Grote ongelijkheid mannen en vrouwen

In totaal zijn 90.000 directe en indirecte medewerkers actief in de oliesector in Colombia. Tussen 10 en 11% van de leden van de drie bonden is vrouw. In de gehele energie winningsindustrie heerst grote ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Oprichting observatorium

Dat kan en moet anders, dachten de bonden. Met onder meer steun van Mondiaal FNV zijn de vakbonden Sintracarbón (mijnbouw) , Sintraelecol (energie) en de USO (petroleum) zich samen met lokale bevolking, milieu- en maatschappelijke organisaties gaan verdiepen in een eerlijke energietransitie. Daaruit is het Just Transition Onderzoek Observatorium voortgekomen, een instituut dat onderzoek doet naar duurzame bronnen in Colombia en beleidsvoorstellen ontwikkelt rondom een eerlijke energietransitie. Maar wat ook de grote ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in de energiesector aanpakt.

Sambonino is nauw betrokken bij het nieuwe observatorium met de naam Cipame. Voluit heet het: Centro de Innovación e Investigación para el Desarrollo Justo del Sector Minero Energético de Colombia. “Dit is voor het eerst in de geschiedenis van Latijns-Amerika dat vakbonden gezamenlijk een observatorium hebben opgericht”, zegt Sambonino. “Het idee is om samen met universiteiten van Colombia en Berlijn voorstellen te ontwikkelen rondom een eerlijke transitie.

“Cipame is een initiatief dat is ontstaan ​​vanuit het hart van de vakbonden in de mijnbouw en energiesector in Colombia.” German Mantilla, uitvoerend directeur van Cipame en leider van vakbond Sintraelecol.

Arbeidsrechten horen bij eerlijke energietransitie

Een van die voorstellen is om de arbeidsrechten te claimen, gekoppeld aan een brede blik over de energietransitie. Dit betekent dat Cipame een strategisch voorstel heeft ontwikkeld dat bijdraagt ​​aan het energietransitieproces in het land, maar tegelijkertijd de rechten van werknemers in de industriesector beschermt. Bovendien heeft Cipame verschillende universiteiten beïnvloed, zodat ook de visie en voorstellen van werknemers en hun rechten worden meegenomen, en niet alleen de technisch-wetenschappelijke visie van de universiteiten en de overheid.”

Deelnemen aan gesprekken met overheid

Het observatorium is er niet alleen om onderzoek te doen, maar dus nadrukkelijk ook om voorstellen te ontwikkelen richting overheid. “We hebben het tij mee”, stelt hij, “want in juni heeft de centrumlinkse kandidaat Gustavo Petro de presidentsverkiezingen gewonnen. We maken daardoor een grotere kans om deel te nemen aan de gesprekken over de energietransitie.”

Unieke combinatie met milieu en arbeidsrechten

Het nieuwe observatorium betekent veel voor de vakbeweging in Colombia, zegt Sambonino. “Het is echt een nieuwe uitdaging. Het is de eerste keer dat werknemers een rechtvaardige transitie combineren met milieu en arbeidsrechten. Vroeger lag de focus alleen op arbeidsrechten. De regering heeft hier nog geen beleid hierop, dus nu is het juiste moment om aan de discussies deel te nemen. Het concept van het observatorium is heel sterk dankzij de samenwerking met de universiteiten.”

Stoppen met frakking

Juist in Colombia is een eerlijke energietransitie zo belangrijk, zegt Sambonino. Omdat het olievelden heeft, kolen exporteert en zelf ook veel kolen gebruikt in de energievoorziening van het land. “Een van de voorstellen van het Observatorium nu is te stoppen met frakking. Dit is een techniek om de doorlaatbaarheid van gesteente te vergroten zodat olie, aardgas of aardwarmte, makkelijker kan worden gewonnen. Iets dat grote milieuschade aanricht en erg gevaarlijk is voor de lokale bevolking, omdat hen op deze manier hun land en inkomsten worden ontnomen. Daarover woedt nu een discussie in Colombia.”

Alternatieven voor fossiele brandstof

Een andere discussie die gevoerd wordt, gaat over goede alternatieven voor fossiele brandstof. Daarover is nog geen besluit genomen, zegt Sambonino, het onderzoek hiernaar is nog in volle gang. “Voorwaarde is wel dat het nieuwe banen creëert. De nieuwe regering blijkt open te staan voor onze voorwaarden. Het wachten is op een uitnodiging om hierover verder praten. We zijn er klaar voor.”

Lokale bevolking belangrijke partner

De samenwerking met de verschillende organisaties en de lokale bevolking verloopt volgens Sambonino goed. “In de strijd tegen de bedrijven is de lokale bevolking onze sleutelpartner. We onderhouden goede relaties. Tijdens de laatste staking in de mijnbouw, die 97 dagen heeft geduurd, steunde de lokale bevolking de stakers met voedsel en andere zaken die ze nodig hadden. En tijdens een poging tot frakking ging de lokale bevolking dwars liggen, omdat de bedrijven de natuur vernietigden en daarmee voor hen armoede creëerde. Frakking wordt nu nauw in de gaten gehouden. Niet alle werknemers zijn tegen frakking, omdat ze hierin ook nieuwe banen zien ontstaan. Maar het observatorium steunt de lokale bevolking in deze strijd.”

“We beseffen dat we deel uitmaken van de gemeenschap die dezelfde wensen heeft. Daarom zal Cipame zich blijven ontwikkelen.” German Mantilla.

Minder ongelijkheid tussen mannen en vrouwen

Het observatorium pakt ook de ongelijkheid tussen vrouwelijke en mannelijke werknemers aan. We hebben hier zelfs een video over gemaakt”, vertelt Sambonino. “De vrouwelijke leiders van de drie betrokken bonden zijn sterk. Tijdens de discussie over de inrichting van het bestuur van het observatorium eisten ze een 50/50 samenstelling, en dat is gelukt. Het bestuur bestaat nu uit drie vrouwen en drie mannen. Dat maakt hen volledig onderdeel van de besluitvorming.”

Het motto van het bestuur is: Een rechtvaardige transitie is niet mogelijk zonder een evenwichtige participatie. “Het bestuur is nieuw, pas dit jaar samengesteld, en ik ben benieuwd naar de ontwikkelingen. Er is vastgelegd dat bij elk nieuw voorstel vrouwen betrokken worden. Daar zijn ze blij mee; ze geloven ook dat dit echt nodig is. Ook voor de universiteiten is dit genderperspectief nieuw. In Colombia zijn net als in heel Latijns-Amerika de mannen dominant. Wat dat betreft is er nog veel werk te verzetten, maar hier hebben we al een goede stap gezet.”

Interview met Patricio Sambonino: Astrid van Unen.

Dit is ook een jaarverhaal in het jaarverslag 2022. Ga naar het jaarverslag 2022 >