NRC: 'Helpt een WK-boycot de arbeiders in Qatar?'

Vakbonden zijn in Qatar verboden. Hierdoor worden arbeids- en mensenrechten van arbeidsmigranten geschonden. Dit probleem is niet nieuw. FNV en internationale vakbonden hebben het veelvuldig aan de kaak gesteld. Dit leverde hervormingen op, maar er is meer nodig. Het aantal doden blijft stijgen. Ook bedrijven en sportkoepels realiseren zich, aan de vooravond van het WK, wat er echt gaande is. (Keten)verantwoordelijkheid nemen is keihard nodig.

Vakbondssteun voor betere arbeidsomstandigheden in Qatar

Tegen de misstanden in Qatar hebben we ons, als vakbond, al luid verzet sinds het toekennen van het WK aan Qatar. Tot een rechtszaak aan toe. FNV-voorzitter Tuur Elzinga gaat hierop in in een artikel in NRC van zaterdag 20-03-2021:

„We hopen nog steeds dat een rechtszaak kansrijk kan zijn als ketenverantwoordelijkheid breder wordt omarmd”, zegt Elzinga. „Als opdrachtgever is de FIFA eindverantwoordelijk. Het gaat hier over topsport, maar ze streven naar de minimumstandaard. Dat klopt niet. En vergeet niet: de slachtoffers komen niet meer terug. De omstandigheden hadden vanaf het begin beter gemoeten. Doden hadden voorkomen kunnen worden.”

Maar ook via onze partner BWI (internationale bouw- en houtbond) zijn er diverse zaken aan de kaak gesteld. Dat heeft stappen in de goede richting opgeleverd. We staan nu aan de vooravond van het WK voetbal. De 6.500 doden zijn inmiddels een feit. Bedrijven in de (productie)keten en sportbonden zoals de FIFA hebben de verantwoordelijkheid om er wat mee te doen. Samen kunnen we deze onacceptabele situatie voor arbeidsmigranten stoppen.

Arbeidsmigranten steken zich in de schulden

Vele arbeidsmigranten, uit onder meer Nepal, Bangladesh, Kenia en India, steken zich in de schulden om in Qatar te gaan werken. Ze hopen op een betere toekomst en verwachten hun familie ervan te kunnen onderhouden. Door in Qatar te werken aan de voetbalstadions en de infrastructuur voor het aankomende WK, zouden ze na afloop met flink wat spaargeld naar huis gaan. Daar komen ze er achter dat ze niet het salaris krijgen dat hun is beloofd en dat zelfs hun overwerk tijdens de lange werkdagen niet betaald wordt. De animatie over de arbeidsmigranten in Qatar geeft een goed beeld van hun situatie. Onze collega Wilma Roos schreef eerder een artikel over hun situatie tijdens de Covid-19 pandemie.

Geen vrijheid van vakvereniging

Er zijn verbeteringen. Denk daarbij aan het minder lang hoeven werken in de hitte. Maar er wordt nog niet overal het minimumloon betaald. En last but zeker niet least: er is nog geen vrijheid van vakvereniging. Arbeidsmigranten die terug willen keren naar huis, worden daarin bemoeilijkt door het ‘Kafala-systeem’. Een systeem dat weliswaar officieel is afgeschaft maar nog steeds wordt gebruikt, en de werkgever alle macht geeft over zijn werknemers. De werkgever is vaak in het bezit van hun paspoort. Vele arbeidsmigranten kunnen dus niet zomaar terugkeren.

Voorzichtige verbeteringen in arbeidsrechten

De Internationale Arbeidsorganisatie ILO, Internationaal Vakverbond ITUC en onze partnervakbond BWI hebben zich ingezet voor het verbeteren van de arbeidsrechten van de arbeidsmigranten in Qatar. Dit heeft geleid tot een soort internationale arbeidsinspectie. Daarnaast is het Kafala-systeem nu officieel wel verboden. En er zijn ‘working committees’ opgericht.

Ook zijn onderstaande hervormingen doorgevoerd onder druk van de vakbeweging:

• Het minimumloon is ingevoerd, wat voor veel werkenden een loonsverhoging van 33% betekende;
• Arbeidsmigranten kunnen hun baan zelf opzeggen;

Dat ging niet vanzelf. BWI heeft zelfs een klacht bij de OESO tegen de FIFA ingediend voor het schenden van internationale richtlijnen over verantwoord zaken doen. En werd daarbij in het gelijk gesteld. Voorzitter Ambet Yuson geeft het belang hiervan aan in NRC:

„Dat was een keerpunt”, zegt Yuson. In 2016 tekende het BWI een overeenkomst met het Supreme Committee, de instantie in Qatar die verantwoordelijk is voor de bouw van stadions en infrastructuur voor het WK. Sindsdien hebben specialisten van de vakbond meer dan twintig inspecties kunnen uitvoeren in de glanzende stadions in de woestijnstaat. Ook kreeg de internationale arbeidsorganisatie ILO, onderdeel van de Verenigde Naties, in 2017 toestemming om een kantoor in Qatar te openen voor extra toezicht.

Boycotten of druk opvoeren?

In het NRC-artikel over de situatie wordt de vraag gesteld of een boycot de situatie van de arbeidsmigranten nu gaat helpen. Internationale vakbonden en ngo’s geloven dat het WK in Qatar juist gebruikt kan worden om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren. Door de ketenverantwoordelijkheid te omarmen, breng je arbeidsomstandigheden naar een hogere standaard. Naast het goede werk van de vakbonden kan de FIFA haar positie inzetten om veranderingen in de arbeidsomstandigheden aan te jagen. Dit kan veranderingen in de hele Golfregio aanjagen. Uit artikel NRC:

„De arbeiders zelf zijn helemaal niet voor een boycot”, stelt Ambet Yuson, secretaris-generaal van de internationale vakbond van bouw- en houtbewerkers (BWI), vanuit het hoofdkantoor in Zwitserland. „Ze zeggen eerder: help ons om hier te vechten voor onze rechten.”

Meer informatie