Informeel werkende vrouwen zijn zichtbaar!

De Indiase vakbond SEWA organiseert al vijftig jaar uitsluitend informeel werkende vrouwen. Ze vervoeren rollen stof op hun hoofd, selecteren afval, rollen sigaretten, verkopen producten op straat, maken schoon of naaien kleding. Wie SEWA leert kennen, is verkocht. Mondiaal FNV is dan ook vrijwel vanaf de oprichting partner van deze vrouwenbond.

SEWA organiseert ook vuilnis-recyclers. Fotografie: Roderick Polak

Een bescheiden viering was er in april, vertelt Jyoti Macwan, voorzitter van de Self Employed Women’s Association (SEWA). Ondanks het feit dat de organisatie een prestatie van formaat heeft geleverd. “Ons volgende doel is de honderd te halen.” De geschiedenis van SEWA leest als een gedroomde ontwikkeling. In 1972 opgericht door Ela Bhatt, die toen actief was in de Textile Labour Association in Ahmedabad en verontwaardigd raakte over de rechteloze positie van vrouwelijke werknemers in de informele sector. Begonnen met ruim duizend leden, met als doel een volwaardige vakbond te worden. Die status kreeg SEWA in 2005. Inmiddels telt de vrouwenbond maar liefst 2,1 miljoen leden. 

Samen strijden 

India is niet alleen een arm land, maar ook een verdeeld land qua religie. SEWA koos bewust voor een a-religieuze benadering. “Onze waarden zijn nog steeds dezelfde”, vertelt Macwan. “Elke SEWA-bijeenkomst begint met een lied waarin vier gebeden zijn opgenomen: een algemeen gebed, en daarna een moslim, hindoe en christelijk gebed. We geloven in geweldloosheid, en we houden respect voor alle religies. We zijn allen één en strijden samen voor economische vrijheid.” 

Dat is de overlevingskracht van SEWA. Het stelt de bond in staat om vierkant achter haar leden te staan, in welke subgroep van de informele sector dan ook. “In India is de informele sector altijd groot geweest”, vertelt Wilma Roos, beleidsmedewerker van Mondiaal FNV, die in 2003 kennismaakte met SEWA. “In de Westerse wereld worden werkrelaties ook steeds informeler. Kijk in Nederland naar de flexwerkers, de bagage-afhandelaars en het toegenomen uitbesteed werk. SEWA is een van de eerste vakbonden in de wereld die met succes informeel werkenden organiseert als vakbond. Daar kunnen wij allemaal van leren.” 

Zichtbaar en luid 

Jyoti Macwan vertelt over de eerste jaren van SEWA, de successen en hoe ze gestaag hun ‘vrouwenleger’ opbouwden. “De eerste campagne van SEWA was erop gericht om die informeel werkenden zichtbaar te maken. De stem van deze werkers te laten horen en hun waarde te laten zien op nationaal niveau. Nu zijn ze zichtbaar en ze klinken luid! Het tweede bereikte resultaat is het lidmaatschap. SEWA begon met 1070 leden. Nu hebben we er 2,1 miljoen, waaronder veel jongeren.” 

Jyoti Macwan

Voorheen was alle arbeidswetgeving in India gericht op de werknemers met een arbeidscontract. “Dat is nu niet meer zo”, vertelt Macwan. “Er is veel meer oog voor de informele economie gekomen.” SEWA heeft twee wetten in India geïnitieerd. De eerste is de Social Security Act in 2008, waarmee de gezondheidszorg voor informeel werkenden is verzekerd, evenals hun pensioen. De tweede is de Act for Streetvendors in 2014, die de straatverkopers bescherming biedt. Ook internationaal heeft SEWA informeel werk op de kaart gezet, zowel bij de ITUC als bij de ILO. 

Holistische benadering 

“SEWA is een voorbeeld van hoe je succesvol werknemers kunt organiseren”, stelt Roos. “Bijzonder is dat de vrouwenbond een holistische benadering heeft. Ze houden zich niet alleen met arbeidsvoorwaarden bezig, maar runnen ook een eigen kredietbank, een SEWA-university, 110 coöperaties en drie eigen bedrijfjes. Er is lang gezegd: SEWA is geen vakbond, maar een beweging of een ngo. Maar SEWA is alle drie.” 

Kat-en-muisspel 

SEWA heeft zoals gezegd heel wat successen behaald. Aan Macwan de vraag welke ze behaalden dankzij de sociale dialoog. “Dat zijn er zoveel!”, zegt ze. Ze noemt onder meer de onderhandelingen voor de tabakswerkers, die uitmondden in een kat-en-muisspel. “Keer op keer organiseerden onze leiders sociale dialogen voor implementatie en hielden ze tripartiete vergaderingen. Uiteindelijk gaven de werkgevers toe en betaalden ze ons een passend loon.” 

Nu is SEWA vijftig jaar strijd verder. Het adagio 'Voice, Visibility and Viability' (Stem, Zichtbaarheid en Levensvatbaarheid) van vooral de informele werkers blijft van kracht, zegt Macwan. “Het bieden van fatsoenlijk levensonderhoud en sociale zekerheid en de strijd tegen armoede blijven voor ons nog steeds de grootste uitdaging.” 

Meer lezen?

Een uitgebreider artikel over het jubileum van SEWA, haar geschiedenis en samenwerking met FNV staat op Vakbondshistorie.nl

Tekst: Astrid van Unen 

Dit is een jaarverhaal in het jaarverslag 2022. Ga naar het jaarverslag 2022 >