'We zijn veel sterker dan we denken'

Dat Lilith Smidts-Lefever en Emin Yilmaz actief werden voor de FNV is eigenlijk de schuld van Rob Steinebach. Hij rekruteerde Emin Yilmaz tien jaar geleden. Lilith wees hij op de rol die de FNV kon spelen toen ze er alleen voor leek te staan tijdens haar onderzoek bij DOCK Utrecht naar de risico’s en aanbestedingen.

^{Tekst: Karen de Jager 
Illustratie: Françoise Nick}

Lilith Smidts-Lefever deed een master sociaal werk en werkte bij DOCK, een organisatie voor sociaal werk. Ze onderzocht de effecten van neoliberaal beleid. Ze zag wat aanbesteden betekende voor de doelgroep, gerelateerd tot armoede, voor de inhoud van het werk en voor de stabiliteit van organisaties.

‘Ik zocht bondgenoten die zich hiertegen wilden verzetten,’ zegt Lilith Smidts-Lefever. ‘Iemand adviseerde me om met Rob Steinebach te gaan praten. We organiseerden een vakbondsbijeenkomst. We maakten flyers en nodigden iedereen uit. Een docent van mijn opleiding was één van de sprekers. We vroegen iedereen om vrienden en collega’s te mobiliseren. Uiteindelijk hadden we een volle zaal met zo’n twintig mensen.’ Lilith Smidts-Lefever vindt dat ze daar blij mee moet zijn. ‘Ik begrijp dat er de afgelopen jaren allerlei acties zijn geweest en dat de opkomst bij publieke bijeenkomsten laag blijft.’ Ze is anders gewend. ‘In België komen tijdens acties duizenden mensen op de been, georganiseerd door grote partijen. In Nederland is het anders. Collega’s zijn ontevreden, maken zich zorgen, ze klagen, maar ze komen niet opdagen.’ In België heeft ze gezien wat effecten kunnen zijn als werknemers wel massaal opdraven. De macht van het grote getal wordt daar door werkgevers en politiek gevoeld.

Bedrijfsledengroep

Misschien hebben collega’s de moed verloren? Rob Steinebach ziet toekomst in een bedrijfsledengroep (BLG). ‘Collega’s moeten zich aangesproken voelen. Wordt het hen mogelijk gemaakt kwalitatief goed werk te doen? Bij DOCK heeft de werkvloer weinig grip op, of inspraak in, plannen van het management. Dat kan anders. Daarvoor moet je je organiseren in een BLG. Daar ligt de voedingsbodem voor het echte vakbondswerk. Voor activisme als het nodig is. Juist als collega’s denken dat het veel beter kan.’ Rob Steinebach ging afgelopen april met pensioen. Maar de passie spat nog van het scherm. Hij was meer dan vijftig jaar lid van de FNV. ‘Ik denk dat er iets mis is met de administratie, want ik heb nog geen felicitatie gekregen van de bond.’ 

Naast een BLG is er natuurlijk ook de or (ondernemingsraad), zegt Rob Steinebach. ‘Maar die heeft een heel specifieke rol. Opkomen voor belangen van het personeel in een organisatie of onderneming. Meedenken over bedrijfseconomische en sociale onderwerpen. En daar invloed op uitoefenen met adviezen en instemmingsrecht. Maar activisme is niet voor een or weggelegd.’

Collectief belang

Emin Yilmaz is jongerenwerker bij JoU Utrecht, een kleine tien jaar lid van de FNV en 15 jaar lid van de or. Vanuit die positie vertegenwoordigt hij werknemers en oefent hij invloed uit. Hij is de vraagbaak van al zijn collega’s. ‘Vooral als het gaat om de cao. Negen van de tien keer komen ze mij vragen hoe de onderhandelingen ervoor staan, of wat wel en niet mag.’ Die rol boeit hem nog steeds. Collega’s informeren over hun rechten en plichten, ligt hem meer. En ze lid maken van de FNV. ‘Sociaal werkers zijn een lastige doelgroep. Ze zijn gewend hun eigen boontjes te doppen. Samen sterk, past daar niet zo goed bij. Pas als er stront aan de knikker is, ervaren collega’s de kracht van saamhorigheid. Spontaan komen ze dan in het geweer en staan ze als blok op tegen het top down management. 

Medezeggenschap is bij JoU Utrecht op een alternatieve manier georganiseerd. In het Centraal Medezeggenschap Team nemen naast de beroepskrachten ook leden van de vrijwilligersraad en de Cliëntenraad zitting. Zij bewaken de belangen van de werknemers alsook de kwaliteit van het werk en de gezondheid van de organisatie. Emin Yilmaz: ‘Dan is er nog Vakmanschap, een groep waarin jongerenwerkers op persoonlijke titel bespreken waar ze in de werkprocessen tegenaan lopen. Kunnen we kwaliteit leveren onder de huidige omstandigheden? En zo nee, hoe kan het dan beter?’ 

‘Collectief belang, dat is de sleutel tot succesvol organiseren,’ denkt Rob Steinebach.

Serieus genomen

Te weinig jonge collega’s zijn lid en nog minder zijn actief. Anderen maken zich zorgen. Emin Yilmaz: ‘Ze zeggen “Als ik zitting neem in de or, krijg ik daarvoor dan niet een rekening gepresenteerd? Kom ik dan niet in problemen?” Ik antwoord altijd dat we beschermd worden door de wet. Maar het is lastig overtuigen.’ Rob Steinebach vindt dat jammer. ‘Omdat het een groep werknemers na een aanbesteding lukte om van schaal acht naar schaal negen te gaan. Dat scheelt toch zo maar een paar honderd euro per maand,’ zegt hij. 

Opkomen voor collectief belang is niet voor bange mensen. Rob Steinebach grinnikt als hij terugdenkt aan een werkgever die probeerde een dossier tegen hem op te stellen en hem te laten ontslaan. ‘Zij vond me lastig. Maar hij kreeg geen poot aan de grond. De advocaat maakte korte metten met zijn dossier. Met de FNV achter je, maken werkgevers geen kans als ze je het, omwille van actief vakbondslidmaatschap, lastig zouden willen maken.’ 

Dat is ook de ervaring van Emin Yilmaz als vakbondslid. ‘Ik voel me gesterkt en gesteund. Ik kan altijd terecht om bepaalde zaken te toetsen. Bestuurders hebben veel ervaring. Ze maken ons wegwijs in de strategieën van een organisatie. Hoe langer je meedoet, hoe bedrevener je wordt. Georganiseerd in een vakbond kun je de organisatie om verantwoording vragen. Gemeenschapsgeld moet goed worden besteed. Als het erop aankomt, verdienen wij het geld waarmee de directie en het management wordt betaald. Geen enkele organisatie houdt van acties en publiciteit. We zijn veel sterker dan we denken.’ 

Lilith Smidts-Lefever is een stuk assertiever geworden sinds ze actief vakbondslid is. ‘In het begin probeerde ik iedereen te vriend te houden. Met iedereen rekening te houden. Maar ik zag ook allerlei ontwikkelingen die slecht zijn voor de samenleving. Ik merk ook dat als ik mijn stem laat horen, dat respect afdwingt. Ik leerde me over mijn angst heen te zetten. Toen ik mijn onderzoek aan leidinggevenden presenteerde, bleek dat we duidelijk een andere mening hebben. Ik kreeg de vraag of ik bij DOCK nog wel op mijn plaats was. Die vraag heb ik mezelf ook vaak gesteld, maar ik wil me blijven inzetten. Dan is het maar tegen de stroom in. Maar zo verwerf je wel een positie waarmee je serieus wordt genomen.’

Lees hier meer over het verhaal van de succesvolle lobby bij Stichting DOCK.