Super SyRI is blauwdruk voor meer Toeslagenaffaires

De FNV en de andere partijen die in februari vorig jaar een rechtszaak wonnen tegen fraudesysteem SyRI, waarschuwen de Eerste Kamer voor een nog grotere en ingrijpendere datakoppelwet. Zij willen dat de Eerste Kamer het wetsvoorstel voor de zogeheten Super SyRI terugstuurt naar de Tweede Kamer. In een brief aan de senaat schrijft de SyRI-coalitie: ‘Dit voorstel keurt de werkwijze goed die leidde tot de Toeslagenaffaire.’

De Eerste Kamer behandelt dinsdag de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS). Deze is eind vorig jaar aangenomen door de Tweede Kamer en maakt het mogelijk om databases van zowel de overheid als bedrijven aan elkaar te koppelen. Zij kunnen zo gegevens uitwisselen over mensen en deze analyseren om bijvoorbeeld fraude op te sporen met uitkeringen.

Tommy Wieringa en Maxim Februari

De SyRI-coalitie, waarin de FNV zit met onder meer het Platform Burgerrechten, de Landelijke Cliëntenraad en schrijvers Tommy Wieringa en Maxim Februari, wil deze 'Super SyRI' tegenhouden. Zij noemt het voorstel een bedreiging voor het functioneren van de rechtsstaat.

In strijd met Europees verdrag

De wet gaat nog verder dan het begin vorig jaar door de rechtbank in Den Haag geschrapte SyRI (Systeem Risico Indicatie). De rechter oordeelde toen dat SyRI in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Onder andere omdat het een onevenredig grote inbreuk maakt op het privéleven van burgers. Het is niet transparant en mensen kunnen zich er niet tegen verweren.

Deur verder open voor misstanden

Kitty Jong, vicevoorzitter FNV: ‘We hopen dat Den Haag toch echt geleerd heeft van de Toeslagenaffaire. Als die Super SyRI er komt dan zet je de deur nog verder open voor allerlei misstanden, waarbij de burger totaal niet meer weet waarom en hoe hij of zij op een lijstje is beland en als mogelijke fraudeur te boek staat.'

Ook bedrijven zien gegevens

'Want naast allerlei overheidsinstanties, zoals de Belastingdienst en de Gemeentelijke Basisregistratie, krijgen nu bijvoorbeeld ook verzekeraars of energiebedrijven inzicht in de gegevens van een heleboel mensen. En dat moet je niet willen. Hoe meer lijstjes er rondgaan en databestanden die gekoppeld worden, hoe groter en dieper de grabbelton. Mensen worden zo geprofileerd door enkel algoritmes.’

Een nieuw data-schandaal

Uit de Toeslagenaffaire (bron: Trouw) is gebleken dat het heimelijk plaatsen van burgers op lijsten rampzalige gevolgen kan hebben. Jong: ‘Dit wetsvoorstel voor een Super SyRI leest als een blauwdruk voor een nieuw data-schandaal.’ De SyRI-coalitie hoopt dat de Eerste Kamer verstandiger is dan de Tweede Kamer. Die nam de wet nota bene aan op dezelfde dag dat het rapport over de Toeslagenaffaire werd gepubliceerd (17 december).

Wet is niet rijp voor behandeling

Jong: ‘De Kamer mag deze wet niet klakkeloos aannemen. Als de Eerste Kamer haar controlerende taak serieus neemt en goed naar de kwaliteit van de wet kijkt dan zal het inzien dat de wet niet rijp is voor behandeling en hem naar de prullenbak verwijzen.’

Parlement zet zichzelf buitenspel

De SyRI-coalitie zegt verder dat de Eerste en Tweede Kamer zichzelf buitenspel zetten als de wet erdoor komt. Veel belangrijke onderdelen staan namelijk niet geregeld in de wet zelf, maar worden later bepaald door minister Grapperhaus (Justitie & Veiligheid) in lagere regelgeving.

Lees de brief aan de Eerste Kamer