Bijstandsuitkering? Vraag je fraudescore in Nissewaard op

Inwoner van Nissewaard en een bijstandsuitkering? Vraag dan je fraudescore op bij je gemeente. Dat kan met de zogeheten inzagebrief van de FNV. 'Ze kunnen dan niet anders doen dan eindelijk uitleg geven over de data-analyses die ze laten uitvoeren op mensen in de bijstand', zegt Maureen van der Pligt, bestuurder van FNV Uitkeringsgerechtigden.

Eerste verzoek al de deur uit

‘Het eerste verzoek is al de deur uit', zegt Van der Pligt, 'en wij verwachten dat er nog een heleboel naar de gemeente worden gestuurd',

Hoog risico op fraude

Sinds 2017 huurt Nissewaard het bedrijf Totta Data Lab in om bijstandsfraude op te sporen. De gemeente levert daarbij de persoonsgegevens van haar 2.300 uitkeringsgerechtigden aan Totta, dat met behulp van algoritmen mensen selecteert die een hoog risico op het plegen van fraude zouden hebben. De gemeente stelt vervolgens een onderzoek naar hen in.

Nog steeds geen toelichting 

Ondanks talloze vragen van de gemeenteraad over hoe die algoritmen van Totta Data Lab werken, heeft het college van burgemeester en wethouders nog steeds geen inhoudelijke toelichting gegeven op deze werkwijze. De FNV wil daar verandering in brengen met de inzagebrief voor de burgers.

Willekeur of discriminerende gronden

Van der Pligt: ‘Met het verzoek moet je als burger op begrijpelijke wijze uitleg krijgen over de fraudescore die de gemeente je heeft toebedeeld. Als overheid moet je kunnen verantwoorden waarom burgers op een risicolijst worden geplaatst. Dat mag niet op basis van willekeur gebeuren of op discriminerende gronden, zoals bij de Toeslagenaffaire gebeurde. Kan de gemeente uitleggen waarom er een team ambtenaren voor de deur staat, of luidt de verklaring dan: “Het algoritme vond u verdacht"?’

Verboden door de rechter

In februari is fraudesysteem SyRI door de rechter verboden in een procedure die was gestart door onder meer de FNV. De belangrijkste reden was volgens de rechtbank het gebrek aan inzage voor burgers en controleerbaarheid van het systeem. Kort daarna werden ook zwarte lijsten bij de Belastingdienst en het UWV uit de lucht gehaald. Van de soms tienduizenden burgers op deze lijsten kon niet worden verantwoord hoe ze daar waren beland.

Uitleggen of ermee stoppen

‘De uitspraak over SyRI bepaalde duidelijk dat burgers die met hun data worden doorgelicht, het recht hebben te weten op welke kenmerken zij worden geselecteerd en hoe zij zich hier tegen kunnen verweren’, zegt Van der Pligt. ‘Voorlopig heeft het college van Nissewaard alle vragen over de werking van Totta’s algoritmen ontweken. Daar moet verandering in komen. Als de gemeente de data-analyses niet kan uitleggen aan burgers, moet ze ermee stoppen.’

Je kunt de brief bij ons opvragen

Als je in de bijstand zit en in de gemeente Nissewaard woont, kun je de inzagebrief opvragen bij de FNV. Stuur een mail naar ugrotterdam@fnv.nl.