Opinie: Onthulling geheim experiment met basisinkomen

In het diepste geheim is in een aantal organisaties in Noord Nederland een proef met het basisinkomen gestart bij een divers gezelschap werkenden. In deel 2 komen enkele deelnemers, waaronder een FNV kaderlid, aan het woord.

Vast contract

1998 is het jaar van de introductie van wetgeving ten behoeve van de flexibilisering van de arbeidsmarkt. De gedachte is dat bedrijven sneller kunnen anticiperen op schommelingen in vraag en aanbod in de markt. Verstandige mensen voorzien dan al de nodige ellende. Een van de eerste effecten is een stevige toename in woon-werkverkeer. Immers, iemand die ander werk verder van huis vindt en mogelijk van de een op de andere dag er uit kan vliegen, gaat niet zomaar verhuizen. Het draagt niet bij aan effectief werken. In de loop der jaren bedenken de nodige bewindvoerders vele lapmiddelen. Noem het maar gesleutel aan verplichtingen van werkgevers en de hoogte van ww-premies koppelen aan de contractduur. Helaas blijkt dat bij veel werkgevers de allergie voor vaste contracten epidemische vormen aanneemt. Onze proef met het basisinkomen beoogt onder meer te onderzoeken wat het effect is van meer zekerheid bij een flexibel arbeidscontract. Vandaag zijn we in gesprek met drie productiemedewerkers en een leidingegevende werkzaam in een fabriek.

Flexpool?

We zijn bij een arbeidsintensief bedrijf waar de loonkosten al vanaf de jaren negentig een issue zijn. Insiders zijn op de hoogte van de jarenlange strijd om de arbeidsvoorwaarden. Inmiddels zó lang dat de rand van de afgrond eerder een toeristische atractie is, dan een metafoor voor de dreigende ondergang. Een basisinkomen zou de arbeidslasten drastisch kunnen verlagen. Met dat idee is de bedrijfsleider overstag gegaan om mee te doen aan onze proef. Inmiddels zijn er al zo’n dertig personeelsleden met een flexibel contract met een basisinkomen. Volgens een leidinggevende, ingewijd in ons geheim, is er een hele mooie positieve ontwikkeling ontstaan. ‘Poolers, zo noemden we oproepkrachten die we ad hoc konden oproepen, maar ook wegsturen. Die hebben we niet meer’, aldus Fred, de leidinggevende.

Nieuw perspectief

Martin, één van de werknemers met een basisinkomen, is ingenomen met de veel betere sfeer die er nu is. ‘Er is een heel andere denkwijze ontstaan in deze fabriek’, legt hij uit. ‘Wij hadden altijd een nogal onrustig productieproces, waarbij door de druk op de arbeidsinzet, de omgang met personeel eigenlijk contraproductief werkte.’

Ricardo een andere medewerker benadrukt de rol van de vakbond en de or bij het inslaan van een andere denkrichting. ‘Deze mensen die goed buiten de kaders kunnen denken, brachten de leiding tot andere inzichten. Elke ploeg kreeg twee mensen extra waardoor de werkdruk enorm naar beneden ging. Els hier is een van de kaderleden van de FNV. Vertel jij maar wat er gebeurde.’

‘Je zag binnen enkele dagen dat het proces constanter en op een hoger niveau ging lopen’,vertelt Els. ‘Het is in eerste instantie vooral de rust op de werkvloer die zo positief uitpakt. Maar vertel jij maar even over de inzichten over een heel andere bedrijfsvoering Fred.’

Continuïteit

Hij legt uit dat ze in eerste instantie de extra mensen een tijdelijk contract voor een bepaald aantal uren hebben gegeven. We hebben altijd voldoende bezetting en we hebben nu een soort bufferinstallatie om op fluctuaties in het personeelsbestand in te kunnen spelen. Hier maken we speciale- of proefproducten, waar productiviteit ondergeschikt is aan superieure producteigenschappen.

‘En laten we eerlijk zijn’, het werken hier doe je vooral voor het geld. Met een ruimer personeelsbestand kunnen we veel makkerlijker inspelen op de persoonlijke voorkeuren van de werknemer. Enkele werknemers hebben zelfs een vast contract voor 24 uur. Daarnaast proberen we waar mogelijk werktijden in overleg af te spreken. Er is nu minder verloop en meer continuïteit. Het is echt een win-win situatie voor personeel én bedrijf.

En de bedrijfsleider?

‘Vooralsnog ben ik optimistisch. Ik worstel wel met de vraag hoe we dit financieel rond moeten krijgen als het basisinkomen een structureel onderdeel van de maatschappij zou worden’, geeft Ton Schoenmaker de bedrijfsleider aan. ‘Je gaat dan toch denken aan meer winstbelasting, belasting op grondstoffen, dat soort oplossingen. Ik betwijfel of de aandeelhouders dat zien zitten.’

‘Zo’n antwoord kun je verwachten van deze man’, beweert Ageeth, een van de vakbondsbestuurders.

Volgens Ageeth de beste aanwijzing dat we op het goede spoor zitten als je wel het inzicht hebt dat welzijn van alle mensen de beste weg is naar een betere maatschappij.

Jeroen van Linge

FNV-lid

Deel 1 van deze serie over het basisinkomen vind je hier