FNV: Nederlandse staat moet stoppen met risicoprofileringssysteem (SyRI)

De FNV sluit zich aan bij een coalitie van maatschappelijke organisaties en personen, waaronder stichting Privacy First en de Stichting Platform Bescherming Burgerrechten, die de Staat der Nederlanden hebben gedagvaard om een halt toe te roepen aan het zogenaamde Systeem Risico Indicatie (“SyRI”), een risicoprofileringssysteem.

SyRI wordt onder verantwoordelijkheid van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ingezet met de bedoeling om sociale zekerheids-, arbeids- en belastingfraude tegen te gaan.

Voor dit doel worden grote hoeveelheden persoonsgegevens uit verschillende overheidsdatabanken gekoppeld en geanalyseerd. Dit leidt tot risicoprofielen van honderdduizenden burgers en, in sommige gevallen, tot een zogenaamde ‘risicomelding’: een melding van een verhoogd risico op onrechtmatig gedrag of het niet voldoen aan arbeidswetten. Dit gebeurt zonder enige openheid over welke gegevens gebruikt worden, welke analyses worden uitgevoerd en wat de burger in kwestie precies tot risico maakt.

Een schimmige en zorgelijke zaak

FNV vicevoorzitter Kitty Jong: ‘SyRI mag allerlei overheidsdatabases aan elkaar koppelen en maakt daarbij gebruik van persoonsgegevens die burgers ooit voor volledig andere doeleinden hebben afgestaan. En dat al sinds 2008. Maar hoe het systeem precies werkt en wie er wordt geprofileerd is geheim, een hele schimmige en zorgelijke zaak en een grote inbreuk op de privacy van burgers. Zowel de Raad van State als de Autoriteit Persoonsgegevens hebben zich meer dan kritisch uitgelaten over SyRI. Maar daar trekt de overheid zich niets van aan.’

Deze toenemende controle via een dergelijke schaduwadministratie schaadt het vertrouwen van de burger in de overheid en heeft nadelige effecten op de bereidheid informatie aan de overheid te verstrekken. Daarmee vormt SyRI een fundamentele bedreiging voor de rechtsstaat. Jong: ‘De staat heeft nooit de noodzaak van de inzet van SyRI kunnen aantonen. Burgers worden niet geïnformeerd over de gegevensverwerking en kunnen hier dus niet tegen ingaan.’

De burger wordt bij voorbaat gewantrouwd

Ook ontbreekt het aan onafhankelijk toezicht. Uit onderzoek blijkt dat veel van de tot op heden uitgevoerde SyRI-projecten gericht waren op uitkeringsgerechtigden. Zo werden in 2013 in een SyRI-project gegevens van 119.000 uitkeringsgerechtigden gekoppeld aan Kadastergegevens. ‘De FNV maakt zich al langere tijd ernstige zorgen over hoe mensen met een uitkering worden bejegend,’ zegt Jong. ‘Regelmatig horen wij van mensen die een uitkering aanvragen dat ze behandeld worden alsof zij criminelen zijn. Hele wijken zijn, en worden, doorgelicht. De overheid heeft onbeperkte macht om alle beschikbare gegevens over een individuele burger te verzamelen en te bewaren, zonder dat daar aanleiding voor bestaat. De burger wordt dus door de overheid bij voorbaat gewantrouwd.’