Lonen stijgen, maar moeizame cao-onderhandelingen voor goede prijscompensatie

De FNV ziet in de 32 cao’s die de vakbond vanaf 1 december heeft afgesloten een tendens omhoog wat betreft lonen. In 2021 was de gemiddelde loonontwikkeling 1,45%, nu is dat 2,14%*.

In een terugblik op 2021 valt op dat lonen onvoldoende zijn gestegen om de inflatie te compenseren. In de metalektro (2,65%) en het beroepsgoederenvervoer (3,38%) zijn goede loonsverhogingen afgesproken dankzij de acties die soms maandenlang zijn gevoerd.

Meer leden meer macht

FNV-vicevoorzitter Zakaria Boufangacha: ‘Meer leden, meer macht. Overal waar wij sterk zijn en waar onze leden bereid zijn actie te voeren voor een goede cao zien we betere resultaten. Dat geldt naast de metalektro en het beroepsgoederenvervoer ook voor de academische ziekenhuizen, de gemeenten en de schoonmaak. Tegelijk is het in 2021 duidelijk geweest dat we maatwerk moesten leveren in sectoren waar het vanwege corona niet best ging, zoals de horeca en het openbaar vervoer.’

14 euro

De FNV sloot 291 cao’s af in 2021. Daarin werd in 15% van de cao’s afspraken gemaakt over een minimumuurloon van 14 euro. 41% van de cao’s bevat afspraken voor meer vaste banen en werkzekerheid. Tenslotte is in 40% van de cao’s harde afspraken gemaakt om eerder te stoppen met werken, in nog eens 23% zijn intentieafspraken gemaakt.

Lonen tergend langzaam omhoog

De loontendens omhoog gaat tergend langzaam en compenseert de prijsstijgingen niet of nauwelijks. Dit ondanks de forse winsten die veel bedrijven maken. Juist mensen met lagere inkomens tot modaal voelen dit fors in hun portemonnee, omdat een belangrijk deel van hun inkomen aan energie, boodschappen en wonen opgaat.

Maatschappelijke bijdrage

Boufangacha: ‘Het minimumuurloon kruipt komende jaren een beetje omhoog, maar veel te weinig. Niet alleen de politiek, maar ook werkgevers hebben een rol in het eerlijk belonen van mensen die het werk doen. Tenslotte zorgen zij dat die winsten gemaakt worden; het gaat nu in het algemeen weer heel goed. De krapte waar veel sectoren mee te maken hebben, hebben ze goeddeels aan zichzelf  te wijten. Wij roepen werkgevers op hun houding te veranderen en hun winsten rechtvaardiger te delen. Zo maak je ook je maatschappelijke bijdrage van je bedrijf waar.’

Schreeuw om vakmensen

Het is opvallend dat de cao-onderhandelingen in de metaal- en techniek al maanden in een impasse zitten, en bij de algemene ziekenhuizen zijn de onderhandelingen ook vastgelopen. In beide sectoren schreeuwt men om vakmensen. Boufangacha: ‘Het vak wordt aantrekkelijker, ook voor jongeren, door betere beloning en meer zekerheid.’

Prijscompensatie

De FNV zet in 2022 in op APC (algemene prijscompensatie) plus 100 euro per maand extra. Deze prijscompensatie is tot op heden in twee cao’s gerealiseerd: in het loodswezen en de sport- en natuurcao (cao Vermo). In zestig cao’s is al eerder APC afgesproken. Soms zijn er ook afspraken voor de toekomst over loonstijgingen die inflatie moeten compenseren, zoals in de academische ziekenhuizen vanaf 2023.

Meer vaste banen

De FNV heeft in 2021 in vier op de tien cao’s resultaat weten te boeken met het omzetten van flexbanen in vaste banen of door flex flink te begrenzen. Boufangacha: ‘We knokken hier al jaren voor, goed dat we enig resultaat zien. Wat ons enorm zou helpen is dat de politiek er nu eindelijk voor gaat zorgen dat mensen met flexbanen meer zekerheid krijgen. Kortom: dat de adviezen van de SER worden overgenomen. En dat schijnopdrachtgevers als Uber, Temper en Deliveroo worden aangepakt. Als je niet handhaaft, stimuleer je als overheid een Wilde Westen op de arbeidsmarkt.’

Eerder stoppen met werken

In 184 cao’s zijn er vorig jaar afspraken gemaakt over eerder stoppen met werken. Dat varieert van harde afspraken waarmee mensen drie jaar eerder kunnen stoppen (40%, 115 cao’s) tot intentie-afspraken (23%, 69 cao’s). Omdat de fiscale vrijstelling die werkgevers nu kunnen geven begrensd is op 22.000 euro per jaar lukt het mensen die vroeg begonnen zijn met een laag inkomen en zwaar werk vaak nog niet om te stoppen. Boufangacha: ‘Dat ligt ons zwaar op de maag, dat moet anders, zodat mensen voor wie het bedoeld is de mogelijkheid hebben eerder te stoppen.’

* gewogen gemiddelde: de gemiddelde loonsverhoging over alle werknemers waarvoor de FNV cao’s heeft afgesloten. Dus niet het aantal cao’s dat bij elkaar opgeteld een gemiddelde geeft en waarin cao’s met 100 werknemers even zwaar zouden tellen als cao’s voor 100.000 werknemers. Verhoging van eindejaarsuitkeringen is meegeteld: het is een structurele loonsverhoging.

*Het FNV cao-seizoen loopt van 1 december tot 1 december.

*CBS-cijfers zijn anders omdat zij kijken hoeveel loon (in procenten) mensen erbij krijgen in een bepaald jaar, ook al zijn die afspraken in het jaar daarvóór gemaakt. De FNV kijkt naar de loonafspraken die de bond in een jaar heeft gerealiseerd aan cao-tafels en berekent daar het gemiddelde van op basis van twaalf maanden