Miljoen mensen loopt gevaar op coronabesmetting tijdens werk

Een miljoen mensen, in uiteenlopende beroepen, lopen kans op coronabesmetting op hun werk. Tijdens deze crisis werken veel mensen buitenshuis, omdat het niet anders kan. Kitty Jong, vicevoorzitter van de FNV: ‘Anderhalve meter afstand houden is cruciaal voor onze gezondheid, nu en straks. Dat gaat op veel werkplekken nog niet goed, soms zelfs ronduit slecht, blijkt uit een rondgang langs sectoren. Een onacceptabele situatie.’

Over het gebrek aan bescherming in de zorg heeft de FNV op 7 april al een brandbrief naar VWS gestuurd. De zorg is in deze rondgang niet meegenomen, ook niet wat betreft het aantal mensen. Jong: ‘Helaas is het probleem veel groter. In een tijd waarin het kabinet ons oproept om de maatregelen vol te houden in belang van onze gezondheid én die van de economie, vragen wij het kabinet de signalen vanaf deze werkvloeren ook zeer serieus te nemen.’

Flexcontracten

De regel om anderhalve meter afstand te houden, wordt in de praktijk niet overal nageleefd. Bijvoorbeeld doordat de werkgever niet bereid is om de productienormen bij te stellen. Bedrijfseconomische belangen krijgen dan toch voorrang boven de gezondheid van werknemers. Vooral werknemers met flexcontracten en onzeker werk zijn hier de dupe van, omdat zij hun baan kunnen verliezen als zij daarover klagen.

Honderden klachten

De FNV heeft duizenden vragen over Corona gekregen, en vele honderden klachten over veiligheid op de werkplek. Jong: ‘Mensen hebben recht op een veilige en gezonde werkplek. Dat is geen voorrecht, maar een plicht van werkgevers. Zij moeten daarvoor zorgen en de overheid moet erop toezien, dat het wordt nageleefd. Wij vinden het onaanvaardbaar dat werknemers in sommige sectoren vermijdbare risico’s lopen en soms met gevaar voor eigen leven hun werk moeten doen.’

Beveiligers Schiphol

De luchtvaart is een sector waar het helemaal niet goed gaat. Joost van Doesburg, FNV-bestuurder Luchtvaart: ‘De ruim 1400 beveiligers op Schiphol die nu nog aan het werk zijn, moeten mensen bijvoorbeeld fouilleren. Zij mogen dat niet doen vanaf de rug, zoals de politie dat doet. Na lang aandringen van ons doen kunnen zij dit nu doen vanaf de zijkant, maar mensen hebben hun gezicht dan alsnog naar de beveiliger toegewend. Zij hebben nu eindelijk wel toestemming gekregen om handschoenen te dragen.’

Onnodig risico cabinepersoneel

Ook het cabinepersoneel loopt vermijdbare risico’s. Van Doesburg: ‘Bij de KLM wordt nu geen service meer verleend op de vlucht, maar veel andere vliegtuigmaatschappijen doen dat nog wel. Ook zitten repatriëringsvluchten uit besmette gebieden vaak enorm vol en is het onmogelijk om afstand te bewaren. Personeel op de vluchten die vol zitten met arbeidsmigranten, denk aan Wizz Air die op Eindhoven vliegt, loopt groot risico.’ Daarnaast is er een speciale dienst op Schiphol voor het begeleiden van minder valide mensen. ‘Een hand geven mag niet, maar je moet bijvoorbeeld wel iemand tillen. Werknemers krijgen mondjesmaat mondkapjes.’ In de huidige situatie van de luchtvaart schat de FNV dat ongeveer 6000 mensen aan het werk zijn.

Distributiecentra productienorm onhoudbaar

Ook in de vele distributiecentra in ons land zijn er problemen. Daar zijn naar schatting nu zo’n 61.800 mensen aan het werk. FNV-bestuurder Handel Mari Martens: ‘De distributiecentra zijn met hun drukte en productienormen niet ingericht op anderhalve meter afstand houden. Het is onmogelijk om aan de RIVM-richtlijn te voldoen en ook je productiviteitsnorm te halen. Ook werken daar veel arbeidsmigranten op oproep en die zijn hun baan en huis kwijt als ze zich ziek melden. Dat is funest. Wat wel goed gaat, is dat in de winkels en supermarkten de overheid er goed bovenop zit en winkels verplicht zijn om de maatregelen uit te voeren. In distributiecentra is de overheid niet aanwezig om te controleren en te handhaven.’

Afhankelijke arbeidspositie

Marcella Bense, FNV-Bestuurder Agrarisch en Groen, maakt zich ook zorgen om de afhankelijke arbeidspositie van met name de arbeidsmigranten die in enorme aantallen werken in de land- en tuinbouwsector. En om het feit, dat die sector heel afhankelijk is van arbeidsmigranten. ‘Soms werken zij al jaren achter elkaar in Nederland. Wil je dat deze werknemers ook na Corona weer voor ons aan de slag kunnen gaan, dan moeten werkgevers juist nu hun verantwoordelijkheid nemen en zorgen voor een veilige en verantwoorde werkomgeving.’ 
Vooral in de productiesectoren Glastuinbouw, Open teelten en Paddenstoelen gaat het mis, omdat dat daar veel arbeidsmigranten werken. Zij durven niet goed voor zichzelf op te komen en stemmen in met gevaarlijke werksituaties, zoals te dicht op elkaar werken. Teveel werknemers worden tegelijk vervoerd. Nieuwe migranten worden toegevoegd zonder dat is vastgesteld of zij gezond zijn. Ook worden niet overal de hygiënemaatregelen nageleefd. ‘Op bedrijven waar wij als vakbond (kader)leden hebben gaan wij direct in gesprek met de werkgever. Over het algemeen worden de knelpunten dan wel direct opgelost’, aldus Bense. Er zijn momenteel naar schatting zo’n half miljoen arbeidsmigranten aan het werk in Nederland.

Postsortering te dicht op elkaar

Ook bij de post en pakketsortering (62.300 mensen) is de werkdruk de reden waarom de afstandsregel niet altijd goed wordt toegepast. Etienne Haneveld, FNV-bestuurder Post NL, zegt daarover: ‘Ik maak me de meeste zorgen over het sorteren van brieven en pakjes door medewerkers. Transportchauffeurs en pakketchauffeurs zitten in een cabine, die kunnen afstand houden. Een pakje wordt ook voor de deur neergelegd. Maar bij het sorteren werken de mensen dicht op elkaar. PostNL moet meer doen aan het handhaven van de afspraken. Juist door de enorme betrokkenheid om het werk tijdig de deur uit te krijgen, overtreden werkenden de afspraken. Wat goed gaat zijn de instructies per product of afdelingsgroep. Die zijn er ook in het Pools. De informatievoorziening ziet er goed uit, maar ernaar handelen is een tweede.’

Versoepeling regels uitvaartzorg

In de uitvaartzorg moet de veiligheid van de 7600 werknemers ook scherp in de gaten worden gehouden. Marlies Possel, FNV-bestuurder Uitvaartbranche: ‘De richtlijnen van het RIVM zijn enigszins versoepeld. Dat leidt nu tot een discussie tussen werkgeversorganisaties, samen met de vakorganisaties en het RIVM. Wij willen dat de medewerkers goed beschermd zijn, zodat zij kunnen blijven werken. Wij blijven in gesprek totdat dit goed gaat.’

Veel bij NS aangepast

Henri Janssen, FNV-bestuurder Spoor: ‘NS luistert naar signalen. Er is ontzettend veel bij de NS aangepast om de richtlijnen goed toe te passen. Mensen die thuis kunnen werken, werken thuis. Bij milde klachten of als je behoort tot een risicogroep is het devies ook thuisblijven. Behalve op enkele plekken, die echt niet onderbezet kunnen zijn, om de dagelijkse continuïteit te kunnen borgen. Daar zou wel naar gekeken moeten worden om ervoor te zorgen dat ook daar de richtlijnen onverkort worden nageleefd.’ Vermoedelijk is nu ongeveer de helft van de medewerkers van NS-reizigers, zo’n 7000 mensen, in touw.

Corona helpdesk sector bouw

Ook het vervoer van en naar de werkplek stuit in verschillende sectoren op praktische onmogelijkheden. Hans Crombeen, FNV-bestuurder Bouwen en Wonen, over de 462.000 mensen in deze sector: ‘De meerderheid van de bedrijven in de bouwsector past de regels goed toe. Als sector hebben we met alle betrokken partijen een helpdesk Corona ingericht en we merken dat dit onduidelijkheden wegneemt. Onze grootste zorg ligt bij het samen reizen naar de werkplek.’

Crombeen: ‘In het protocol dat op 27 maart is afgesproken, kan het samen reizen, maar alleen als je eerst een paar andere verplichte stappen neemt om het te voorkomen. Maar sinds de noodverordeningen er zijn en mensen beboet worden als ze samen reizen, kunnen wij onze achterban niet meer adviseren het protocol te volgen. De werkgevers geven aan eventuele boetes ook niet te betalen.’

Veiligheid in geding

In de sector Transport & Logistiek zijn zo’n 285.000 mensen aan de slag. Er daar wordt nu ook gewerkt aan een gezamenlijk protocol. FNV-bestuurder Willem Dijkhuizen zegt daarover: ’De veiligheid is op verschillende manieren in het geding. In het directe contact met klanten en als er meer mensen in de cabine zitten, bijvoorbeeld bij de verhuizers.’ Oplossingen worden momenteel uitgewerkt in een sector-breed protocol, zoals in de bouw ook is afgesproken. Dijkhuizen: ‘Wij werken hier hard aan met de beladers (opdrachtgevers) en de ministeries van I&W en SZW. Wij hopen dat zo snel mogelijk gereed te hebben.’

Beschermingsmiddelen schoonmaak

Het ontbreekt aan persoonlijke beschermingsmiddelen in de schoonmaaksector. FNV-Bestuurder Renate Bos over de 34.000 mensen die nu aan het werk zijn: ‘We horen van heel veel mensen dat er bijvoorbeeld helemaal geen handschoenen zijn. Een nog groter probleem is het gebrek aan informatie over de risico’s. Wat goed gaat, is dat we met de sector goede afspraken maken. Maar helaas worden de leidinggevenden op de werkvloer daar niet goed over geïnformeerd. Vaak weten die niet eens welke basis beschermingsmiddelen verplicht zijn. Ook worden veel schoonmakers voor het blok gezet: “Werken of anders je vrije dagen inleveren!”’

Metaalbedrijven gecorrigeerd

FNV-bestuurder Metaal Jan Wit merkt dat het over het algemeen genomen goed gaat. In de metaalsector is het ook voornamelijk het reizen naar het werk dat problemen kan opleveren. ‘Maar er blijven bedrijven die gecorrigeerd moeten worden. Het is een kwestie van volhouden. Vooralsnog is het steeds met een telefonische interventie van onze kant opgelost. We hebben de inspectie nog niet hoeven inschakelen. Ik heb het idee dat er wel een gemeenschappelijk bewustzijn is om dit echt serieus te nemen. Maar het moet ook veilig zijn voor de medewerkers, want ander komt het werk echt stil te liggen’, benadrukt Wit.

Voorkomen risico’s Sociale Werkplaatsen

Naast de regels goed uitleggen, is de handhaving soms problematisch. Peter Wiechmann, FNV-bestuurder Sociale Werkbedrijven, geeft aan dat de semi-overheidsorganisaties verschillend, maar over het algemeen netjes omgaan met de coronaproblematiek voor de 45.600 medewerkers. ‘Sommige Sociale Werkbedrijven zijn helemaal dicht, andere deels open. Bedrijven proberen maatwerk te leveren: terwijl de ene werknemer niet durft te werken, wil de andere werknemer per se aan de slag. In de praktijk zien we nog teveel situaties waarin sprake is van een te voorkomen risico op besmetting: onvoldoende hygiënemaatregelen, te weinig afstand van elkaar. Dat is juist voor deze kwetsbare groep heel belangrijk. Soms heeft dat te maken met afstand tussen directie en de leidinggevenden en onvoldoende handhaving. Soms ook door onwetendheid of onvoldoende medewerking van de kant van de werknemers, die niet altijd even goed begrijpen wat wel en niet kan.’