Werken tijdens Kerstmis. Hoe zit dat?
FNV-adviseur Ellen legt het je allemaal piekfijn uit.
Hoor je de sleebelletjes al in de verte? Kerstmis komt eraan. Lekker allemaal in je foute trui rond de boom, het gourmetstel uit de kast en gáán! Hoewel…voor een heleboel mensen is dit anders. Die moeten gewoon aan de bak op de feestdagen. Hoe zit het met werken tijdens de kerst? Kun je weigeren? En als je wel werkt, wat schuift dat dan? Onze FNV-adviseur Ellen legt het je allemaal piekfijn uit.
Klopt het dat steeds meer mensen moeten werken op feestdagen?
‘Ja, dat beeld hebben wij bij de FNV ook. Vooral in winkels, en daardoor ook in de bedrijven die de producten daaraan leveren, werken mensen steeds vaker op zon- en feestdagen. Het is een trend en het lijkt wel steeds normaler te zijn.’
Maar ik heb toch automatisch vrij met Kerst?
‘Nee hoor. Of je vrij bent op feestdagen staat in geen enkele wet. Wel zijn er officiële feestdagen, zoals Kerstmis of Hemelvaartsdag. Maar je bent niet automatisch vrij op zulke dagen. Dat hangt helemaal af van wat er in je cao staat of, als je niet onder een cao valt, van de afspraken die je zelf hebt gemaakt met je werkgever. Check dit dus goed in je cao of in je contract. En ook heel belangrijk: als je vrij bent, krijg je dan ook je loon doorbetaald?’
Hoe zit het met het werken op zondag?
‘De aanloop naar kerst is heel belangrijk voor veel bedrijven. Zij draaien dan beter dan in de rest van het jaar. Daarom zijn zij ook zoveel mogelijk open op en rond de feestdagen. En moet je dan vaak ook op zondag werken. Dat hoeft eigenlijk niet van de wet.
Maar er zijn 2 uitzonderingen:
- Werken op zondag is nodig door de aard van het werk. Denk bijvoorbeeld aan:
* De procesindustrie. Je werkt met machines die je niet kunt stopzetten.
* De verpleging. Ook tijdens kerst worden baby’s geboren.
Duh! Weet je nog: ster, stal, baby?
* De brandweer. Soms loopt het gourmetten uit de hand.
In deze gevallen kan je baas je verplichten om te werken op zondag. Als dat in je cao of in je contract staat. - Werken op zondag is nodig door bedrijfsomstandigheden. Je werkt bijvoorbeeld in de detailhandel of horeca. Ook nu zijn er voorwaarden:
* Je baas heeft dit afgesproken met de ondernemingsraad. Als er geen or is - en echt alleen dan! – heeft hij een afspraak met de werknemers om wie het gaat.
Dus niet: of of.
* Hij heeft – voor elk geval – aan jou gevraagd om akkoord te gaan met werken op zondag. Je mag weigeren om iedere zondag te werken. Dit recht is sterker dan afspraken in je cao of met de or. En zelfs sterker dan een eerder met jou gemaakte afspraak, bijvoorbeeld toen je in dienst kwam.
Oké, ik werk tijdens kerst. Dan verdien ik zeker wel meer?
‘Als je dan toch moet werken op kerstdagen dan wil de FNV daar ook goede afspraken over voor jou. Die staan niet in de wet. Meestal regelen we ze in je cao. Werken op feestdagen is in veel cao’s geregeld als overwerk. Daar krijg je normaal gesproken geld voor. Denk aan een overwerktoeslag of feestdagentoeslag. En anders een combinatie van geld en (vrije) tijd. Je toeslag ligt meestal rond de 100%.
Maar er zijn ook cao’s waarin staat dat je 150% moet krijgen als je werkt tijdens de kerst. We zien helaas ook soms dat werknemers in bedrijven zonder cao alleen maar hun normale loon krijgen. Dus geen eurocent toeslag.’
En als ik vrij ben met kerst. Wat is dan mijn loon?
‘Ben je vrij op officiële feestdagen dan staat in je cao of je je loon krijgt doorbetaald. Zo’n feestdag moet wel op een dag vallen waarop je normaal zou werken. Geen cao? Dan hangt het weer af van wat je zelf hebt afgesproken met je werkgever. Tot onze spijt komt het ook voor dat je geen loon krijgt doorbetaald als je vrij bent met kerst.’
In mijn cao staat dat ik tijdens de kerst niet hoeft te werken. Kan mijn baas dit dan toch van mij vragen?
‘Ja, dat kan hij doen. Meestal gelden dan de regels voor overwerk. Wij vinden het belangrijk dat je zélf kunt beslissen of je werkt tijdens kerst of juist vrij bent en lekker kunt aanschuiven bij het kerstdiner. Moet je toch werken, bijvoorbeeld omdat er niet genoeg collega’s zijn, bespreek het dan op tijd. Zo weet je waar je deze kerst aan toe bent.
En voor het aanwijzen van wie werkt en wie vrij is, moet je baas natuurlijk een eerlijk rooster maken. Zodat het niet altijd dezelfde mensen zijn die met kerst moeten werken.’
Mag ik voor mijn geloof weigeren om te werken tijdens kerst?
‘Dat hangt af van je cao. Werk je op een feestdag dan is dat overwerk. En bij overwerk op een feestdag moet je baas rekening houden met jouw persoonlijke situatie. Dus ook met je religie.
Maar er zijn cao’s waarin – een deel van – de mensen verplicht overwerkt. Val je onder zo’n cao dan kun je niet weigeren vanwege je geloof. Dan alleen weer als dit duidelijk in die cao is geregeld.’
Ik wil plannen maken voor de kerst, maar ik weet nog niet of ik dan moet werken.
‘Zeker met de kerst is het fijn om te weten wanneer je moet werken en wanneer je vrij bent. Veel mensen weten dit vaak pas vlak van tevoren. Of krijgen op het laatste moment nog een roosterwijziging door. Onvoorspelbare werktijden maken het combineren van werk en privé erg moeilijk.
Wij vinden het belangrijk dat je ruim van tevoren – minstens 28 dagen – waar je aan toe bent. In je cao staat hoe ver van tevoren je rooster bekend moet zijn. Ook voor werken tijdens de kerstdagen.’
Ik wil vrij met kerst. Hoe regel ik dat?
‘Dit moet je schriftelijk aanvragen bij je werkgever. Vaak staat in het reglement van je bedrijf hoe lang van tevoren je dit moet doen. Je baas heeft 2 weken de tijd om je aanvraag goed te keuren. Heb je na 2 weken nog niks gehoord? Dan ben je vrij met kerst!
Je werkgever mag je vrije dagen daarna alleen nog weigeren als het bedrijf door jouw verlof in grote problemen komt. En als hij weigert, moet je baas goed uitleggen waarom. Je bent vast niet de enige die vrij wil zijn met kerst. Je mag ervan uitgaan dat een goede werkgever rekening houdt met je wensen. Maar helaas kan dat niet altijd.’