Succesvolle sociale dialoog: informeel werkenden in Zimbabwe krijgen meer rechten

Straatverkopers in Zimbabwe raken regelmatig in de verdrukking. Ze worden weggejaagd, in elkaar geslagen of afgeperst door politie. Onze vakbondspartner ZCIEA ging daarom in dialoog met de lokale autoriteiten. En met succes: met 20 van de 45 lokale overheden is een overeenstemming getekend. De lobby en campagne moeten leiden tot verbeterde wetgeving, waarin informeel werkenden dezelfde rechten hebben als werknemers in het formele bedrijfsleven.

ZCIEA-leider Wisborn Malaya werkt ten tijde van het interview nog steeds voornamelijk vanuit huis in Harare, de hoofdstad van Zimbabwe. Sinds enkele weken zijn de markten weer open, en kunnen straatverkopers hun waar aanbieden op aangewezen plekken. Ze vallen zonder uitzondering onder de informele economie, zoals 90 procent van de werknemers in dit Afrikaanse land. En dat moet veranderen, vindt ZCIEA. Sinds enkele jaren richt de bond zich op de sociale dialoog met de overheid en het parlement. Inmiddels ligt er een motie die sinds eind februari als basis dient voor de discussies in de Zimbabwaanse Tweede Kamer rond aanpassingen in de wetgeving.

“Doel is de informeel werkenden te formaliseren”, licht Malaya toe. “En daarover zijn we nu met parlementariërs in dialoog, evenals met het ministerie van Publieke werken, Arbeid en Sociaal Welzijn. Dat is een unieke benadering waarvoor we in 2019 de basis legden. Toen waren we op een conferentie van de ILO in Genève en kregen we de kans om ambtenaren van het ministerie te ontmoeten. We zijn met elkaar in gesprek geraakt. Een jaar later ontmoetten we elkaar opnieuw op die plek en zijn we concrete stappen gaan ontwikkelen.”

Internationale ILO-normen ratificeren

ZCIEA heeft 7 thema’s gedefinieerd waar ze in hun lobby en campagne aan werken. Dan gaat het om zaken als respect voor en erkenning van de informele economie, de ontwikkeling van koppelingen tussen de informele economie en formele bedrijven en verbetering van markttoegang en infrastructuur. Maar ook financiële inclusie en sociale bescherming maken hier deel van uit. Malaya: “We spreken met ambtenaren en parlementariërs, we volgen de debatten in het parlement en we hebben inmiddels twee kennisbijeenkomsten georganiseerd. Hier hebben we zoveel mogelijk informatie gegeven over de noodzaak tot formalisering.”

In de motie, die nu door het parlement besproken wordt, heeft ZCIEA een serie aanbevelingen opgenomen. Zoals: passende en inclusieve formalisering van de informele economie, die de rechten van werknemers in de informele economie zal respecteren. Ook geeft de bond het advies om internationale ILO-normen rondom de informele economie te ratificeren en te implementeren, zoals de ILO-conventie 190, die over uitbanning van geweld en intimidatie op en rond het werk gaat.

In dialoog met gemeenten

Het niet criminaliseren van informeel werk is ook een aanbeveling, en geen overbodige luxe. Straatverkopers raken regelmatig in de verdrukking. Ze worden nogal eens weggejaagd, in elkaar geslagen of afgeperst door politie. Daarom is ZCIEA in dialoog gegaan met de lokale autoriteiten in het hele land. En hebben ze al met 20 van de 45 lokale overheden een memorandum van overeenstemming getekend. “Elk lid op lokaal niveau speelt mee, en dat is heel belangrijk”, zegt Malaya. “Lokale leiders doen hun eigen lobby bij hun eigen autoriteit. Op nationaal niveau zijn ze via Zoom betrokken bij de nationale lobby. Zo zorgen we voor gelijke eisen door het hele land.”

De straatverkopers die nu weer hun producten mogen verkopen, staan nog steeds in de frontlinie van de pandemie. Daarom is de dialoog met de autoriteiten zo belangrijk. “In de plaatsen waar we een memorandum hebben, kunnen de leiders vrijuit spreken en zorgen voor betere werkomstandigheden. Ze sluiten een partnerschap met de gemeente om de marktplaatsen schoon te houden, te desinfecteren en de sociale afstand van 1,5 meter te garanderen. Omdat er een overlegstructuur is, lukt dit ook.”

‘Hartstikke trots’

De lobby en campagne van ZCIEA moeten uiteindelijk leiden tot verbeterde wetgeving, waarin informeel werkenden dezelfde rechten hebben als werknemers in het formele bedrijfsleven. Doelen voor de toekomst; ook Malaya verwacht niet dat dit 1, 2, 3 gerealiseerd wordt. Neemt niet weg dat bestuurder Lettie Kleijer van FNV Handel, met een groep kaderleden van FNV Handel betrokken bij dit project, nu al “hartstikke trots” is op de weg die ZCIEA nu volgt.

“Dit soort initiatieven is heel belangrijk. Als je kijkt wat ze nu al plaatselijk bereiken om Covid-19 te tackelen, dat is al heel wat. Neemt niet weg dat er nog meer moeten gebeuren op en rond de markten. Betere werkomstandigheden, zoals onder andere marktkramen regelen, zodat de verkopers niet op de grond hoeven te zitten, een overkapping om niet in de felle zon te hoeven werken en een toegankelijk toilet in de buurt zijn ook erg welkom.”

Kleijer waardeert de werkwijze van ZCIEA om zoveel mogelijk informeel werkenden te benaderen. “Ze verzamelen zoveel mogelijk telefoonnummers van straatverkopers en als iets van belang is, sms’en of whatsappen ze de informatie rond. Een project om dat in zoveel mogelijk regio’s van de grond te krijgen is door FNV Handel gesteund. Nu al zijn ze zover dat ze een gesprekspartner van de overheid zijn. Dat is geweldig. Ik denk wel dat ze nog een hele tijd nodig hebben om hun aanbevelingen te realiseren. Sociale zekerheid en betere werkomstandigheden voor deze informeel werkenden, dat gaat jaren duren. Maar dat ze het aandurven, dat vind ik fantastisch.”

De lobby en campagne van ZCIEA hebben al vruchten afgeworpen:

Tekst: Astrid van Unen

Foto’s: Lettie Kleijer (beelden van het bezoek van ZCIEA in 2019 aan FNV Handel)

Meer informatie