Bedreigde Colombiaanse vakbondsman zonder beveiliging

Ruim drie maanden na doodsbedreigingen heeft voorzitter Igor Díaz van de Colombiaanse vakbond Sintracarbón nog steeds geen beveiliging. Zodra hij de poorten van zijn werkgever, de steenkoolgigant Cerrejón, verlaat, is hij vogelvrij.

Tekst: Wies Ubags

De eerste bedreiging was een pamflet van de neo-paramilitaire groep Águilas Negras (Zwarte Adelaren), die in het gebied opereert. 11 mei, Igor Díaz weet het nog precies en de tweede kwam op 8 juni, “op mijn mobiele telefoon, dus veel directer en veel beangstigender.” De tekst loog er niet om: “Jullie luisteren niet naar de waarschuwingen. Daarom begint over 24 uur de operatie uitroeiing van de guerrillaratten die het bedrijf kapot willen maken.” Afzender onbekend.

Cerrejón is een van de grootste bovengrondse steenkoolmijnen ter wereld met 5000 directe werknemers en 7000 op outsourcebasis. Sintracarbón is de belangrijkste vakbond, met ruim 4000 leden die in vaste dienst bij Cerrejón zijn en 2500 leden die op contractbasis werken. 

Parlementaire delegatie uit Nederland

Het was al zes jaar geleden dat Igor Díaz de laatste bedreigingen had ontvangen. Dat gebeurde na het uitkomen van de film Working Class Heroes over arbeidsrechten in Indonesië en Colombia. In die fim stelt de vakbond het outsourcen van werk aan de kaak en het feit dat Cerrejón niet wil erkennen dat veel ziekten die werknemers treffen werkgerelateerd zijn. Nog steeds onopgeloste kwesties overigens. De rust keerde weer na die bedreigingen, tot mei van dit jaar. 

Begin van die maand kwam er een parlementaire delegatie uit Nederland in Colombia op bezoek om te praten over internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen en over het vredesproces met de voormalige linkse guerrillabeweging FARC. Onderdeel van het programma was een ronde-tafelgesprek met mensen uit de steenkolensector, zowel werkgevers als vakbonden. Sintracarbón was een van de deelnemers. Díaz: “We hadden met de FNV afgesproken dat we aan de parlementariërs een brief zouden overhandigen, die het grote aantal moorden op sociale en vakbondsleiders sinds het vredesproces veroordeelt. Dat heb ik gedaan. Vier dagen later kwamen de bedreigingen.”

Sociale leiders vermoord

Sinds het vredesproces met de FARC (2012-2016) zijn er in Colombia volgens mensenrechtengroeperingen tenminste 700 sociale leiders en zeker 135 voormalige strijders van de FARC vermoord. Tegen deze moorden zijn afgelopen juli nog duizenden mensen de straat op gegaan. “Maar de regering doet niets”, verzucht Díaz.

Het politieke klimaat is volgens hem voor de vakbonden verslechterd, sinds president Juan Manuel Santos, die het vredesakkoord sloot, in augustus 2018 het stokje overgaf aan de rechtse Iván Duque. Deze nieuwe president staat ideologisch dicht bij de voormalige president Álvaro Uribe, die zich vijandig opstelde tegenover mensenrechtengroepen en vakbonden. Regelmatig beschuldigde Uribe deze organisaties ervan dat ze onder één hoedje speelden met de linkse guerrilla. Precies hetzelfde verwijt dat de Águilas Negras, de Zwarte Adelaren nog steeds gebruiken bij hun bedreigingen. Díaz: “Van alle mensen die zijn vermoord, was het van tevoren in dreigementen aangekondigd. De overheid heeft er niks mee gedaan.”

Wachten op beveiliging

Zelf wacht hij nu al sinds juni op overheidsactie om zijn veiligheid te waarborgen. “Alleen Cerrejón heeft veiligheidsmaatregelen getroffen, maar vanaf de poort naar huis heb ik niets. Ik beweeg me tussen thuis en de mijn. Verder kom ik nergens meer.” Er moet een veiligheidsonderzoek worden gedaan en op basis daarvan neemt de overheid maatregelen, legt hij uit. “Maar dan dat veiligheidsonderzoek komt maar geen eind”, is zijn cynische conclusie.

Just Transition naar werkgelegenheid in schone energie

Intussen zijn er andere zaken waar hij zich als voorzitter van Sintracarbón op moet richten, zoals de toekomst van Cerrejón. “Het contract loopt in 2034 af en dan houdt de mijn op te bestaan. We moeten nadenken over de werkgelegenheid van onze mensen. In de Guajira, het meest noordoostelijke deel van Colombia waar Cerrejón is gevestigd, is volop zon en wind, dus er zijn voldoende bronnen voor alternatieve energie, maar kunnen we daar ook de mensen die dan nog niet met pensioen zijn aan het werk houden?”

Daarover denkt Sintracarbón na in het kader van Just Transition. Dat is een concept dat de vakbonden wereldwijd hebben ontwikkeld om de rechten van werknemers te waarborgen in een wereld waarin duurzame productie steeds belangrijker wordt.  

Industry 4.0: mensen worden vervangen door machines

Maar het gaat niet alleen om die toekomst die verder weg ligt, aldus Díaz. “We hebben ook te maken met Industry 4.0, de vierde industriële revolutie waarin mensen steeds meer worden vervangen door machines. In de mijn zien we dat bijvoorbeeld bij de grote vrachtwagens die worden gebruikt om de steenkool op te graven. Nu zit er op elke wagen een chauffeur, maar Cerrejón wil er automatisch opererende wagens van maken die op afstand worden gestuurd door een operator. Je bent dus per 10 wagens straks 9 mensen kwijt en dat is voor ons een punt van grote zorg.”

Eind van het jaar is er in het kader van Just Transition een groot nationaal evenement waarin de vakbonden bij elkaar komen om strategieën te bespreken, aldus Díaz.