Wat kan er verduurzaamd worden?
Vaak wordt er bij milieu-impact van een bedrijf vooral gedacht aan wat er uit de schoorsteen komt, of aan andere vormen van directe invloed op de omgeving. Maar de impact van een bedrijf zit in veel meer aspecten. Denk aan CO2-uitstoot die vrijkomt bij het transport of bij de opwek van elektriciteit en warmte die het bedrijf gebruikt. Of de impact van ontbossing voor landbouwgrond of mijnbouw voor grondstoffen die het bedrijf gebruikt.
Nog meer aspecten
Ook het afval van het bedrijf zelf en het verbruik van de producten die het bedrijf maakt, zorgen vaak voor klimaat- en milieuschade. En dan heb je ook nog de uitstoot bij projecten waar bedrijven in investeren.
De hele bedrijfsvoering
De uitstoot van een bedrijf zit in verschillende onderdelen die 'scopes' worden genoemd. Voor de meeste grotere bedrijven zit grofweg 90% van de uitstoot waar ze aan bijdragen in de zogenaamde waardeketen: de in- en verkoop van producten waar ze geld mee verdienen. Dat wordt ook wel scope 3 genoemd (zie hier uitleg voor hoe uitstoot berekend wordt). Bedrijven die echt toekomstbestendig willen worden, zullen dan ook hun hele bedrijfsvoering, inclusief de waardeketen, moeten verduurzamen. Werknemers kunnen daarbij een grote rol spelen, van het intern agenderen bij de directie tot het ontwikkelen van concrete plannen. Dus wat kunnen die plannen allemaal omvatten?
Onderstaande lijst bevat onderwerpen die in de meeste bedrijven aangepakt kunnen worden, op volgorde van impact. De eerste onderwerpen zijn vaak wat minder controversieel en daarmee mogelijk makkelijker te agenderen. Tegelijkertijd is de totale klimaatimpact vaak ook kleiner bij deze stappen.
Met daarbij natuurlijk de kanttekening: het zal altijd maatwerk zijn. Het verschilt per type bedrijf waar de meest impact kan worden behaald. Gebruik onderstaande lijst dus vooral als inspiratie en stel vervolgens een een plan op dat past bij jouw organisatie. Kijk bij ‘aan de slag’ voor tips om dat aan te pakken.
Het aanpakken van afval kan een laagdrempelige maatregel zijn waar iedereen aan kan meehelpen. Werk je op een kantoor? Denk dan bijvoorbeeld aan het gebruik van zo min mogelijk wegwerpmaterialen (bijvoorbeeld wegwerpbekers) of aan afvalscheiding. Bij veel bedrijven is afval niet het onderdeel waar de grootste milieuwinst is te behalen. Maar bij bedrijven die op meer industriële schaal werken, bijvoorbeeld in de productie, de chemie of de bouw, heeft afval vaak wel een grotere klimaat- en milieu-impact en kan daar dan ook veel duurzaamheidswinst te halen zijn. Het is dan goed om je te verdiepen in ‘circulair werken.’ Daarbij is het verstandig om o.a. de verschillende stromen goed in kaart te brengen en te kijken hoe deze verminderd en hoogwaardig verwerkt kunnen worden.
Wordt er in jouw bedrijf veel gereden of getransporteerd? Dan kan daar mogelijk forse CO2-winst worden behaald. Voor transport en distributie is het raadzaam om zoveel mogelijk over te stappen naar elektrische of andere minder vervuilende vervoerswijzen. Ook kan er kritisch worden gekeken naar de efficiëntie van de routes en het aantal gereden kilometers. Wordt er gebruik gemaakt van externe transportbedrijven, dan kan gekozen worden voor een partij die het transport op een duurzame manier verricht.
Ook woon-werkverkeer en werk-werkverkeer kan in veel bedrijven duurzamer. Zo kan het wagenpark en het gebruik van auto’s door medewerkers worden afgebouwd door waar mogelijk te kiezen voor openbaar vervoer en carpoolen. Ook thuiswerken kan uitstoot door vervoer flink helpen verminderen. De Anders Reizen Coalitie heeft veel voorbeelden verzameld van bedrijven die hun vervoer hebben verduurzaamd. Daarbij is het goed om te weten dat bedrijven vanaf half 2023 ook verplicht zijn de CO2-uitstoot van het vervoer van hun personeel bij te gaan houden.
Er komt steeds meer wet- en regelgeving die verplicht tot verduurzaming. Zo geldt op grond van het Bouwbesluit vanaf 1 januari 2023 de verplichting om een kantoorgebouw te gebruiken met minimaal energielabel C. Daarnaast verplicht de Wet Milieubeheer tot energiebesparende maatregelen. Het bedrijfspand kan op verschillende manieren worden verduurzaamd. Dat kan door duurzame energiebronnen en systemen te gebruiken. Denk aan zonnepanelen, warmtepompen en sensortechnologie voor verlichting en verwarming. Zo verlaag je het energieverbruik van je werkomgeving.
Qua klimaat staat de overstap van fossiele energie naar hernieuwbare energie centraal. Bedrijven hebben een enorme rol te spelen in deze transitie. Daarbij staat besparing voorop: kijk waar in je bedrijf of in je bedrijfsprocessen nog winst te halen is met bijvoorbeeld isolatie of zuiniger instellingen. Voor de energie die nog wel wordt gebruikt, is de grootste slag te slaan bij het overstappen naar hernieuwbare bronnen als zonne- en windenergie. Voor sommige bedrijfsprocessen zijn (nu nog) hoge temperaturen nodig, die lastig te vervangen kunnen lijken. In sommige gevallen kunnen bijvoorbeeld e-boilers of groene waterstof een optie zijn, maar het is verstandig om goed te kijken naar wat mogelijk is in jouw bedrijf.
Verduurzaming kan ook bereikt worden bij de inkoop van producten of diensten. Je bedrijf kan kiezen voor duurzame grondstoffen of duurzaam geproduceerde onderdelen. Kleinschaliger kan dit bijvoorbeeld ook bij de inkoop van kantoorartikelen of bij het aanbod in de kantine. Daarnaast kan bijvoorbeeld bij de keuze voor een pensioenaanbieder, verzekeraar en financiële instellingen gekeken worden naar de duurzaamheid van de diensten die zij aanbieden.
Bij sommige sectoren en bedrijven wordt heel veel broeikasgas uitgestoten door het type bedrijf dat het is. Zo kosten de processen in bijvoorbeeld de chemie, staal, luchtvaart, landbouw en bouw momenteel veel energie en stoten daardoor ook veel uit. Om dit te veranderen is dan ook vaak een fundamenteel ander productieproces nodig. Van bouwen met cement naar houtbouw, of van staalproductie met steenkool naar productie met groene waterstof, of mogelijk zelfs het inkrimpen van bedrijfsonderdelen als er geen duurzame alternatieven voorhanden zijn. Dat vereist gedegen onderzoek naar die industriële transitie, het reserveren van winsten voor die investeringen en een nauwe betrokkenheid van werknemers.
Grote bedrijven zullen hun hele bedrijfsvoering moeten aanpassen om hun uitstoot binnen de kaders van het klimaatakkoord van Parijs te krijgen. Niet pas in 2050, maar al in 2030. De belangrijkste reductie moet in de komende jaren plaatsvinden. Dat gaat dus om veel meer dan een elektrisch wagenpark of koffiebekers vervangen. De grote bedrijven zullen een compleet klimaatplan moeten opstellen dat hun hele waardeketen verduurzaamt.
Milieudefensie heeft de grootste ‘systeemspelers’ gevraagd naar hun klimaatplan, maar geen van deze bedrijven bleek die voldoende op orde te hebben. Daar is dan ook bij uitstek veel winst te halen. Als de grote spelers hiertoe overgaan, kunnen ze daar honderden andere bedrijven in mee trekken omdat een duurzame bedrijfsvoering dan de norm is voor zakendoen.
Een voorbeeld van een groot bedrijf waarbij dit soort plannen vanaf de werkvloer, dankzij FNV, zijn opgesteld, is TATA Steel Ijmuiden. Lees hier het interview met Cinta Groos die zich hier vanuit de OR hard voor heeft gemaakt.